EKONOMİMANSET.COM/DIŞ HABERLER

Bloomberg tarafından derlenen verilere göre Afganistan para birimi bu yıl Kolombiya ve Sri Lanka para birimlerinin ardından en çok değer kazanan üçüncü para birimi oldu.

İki yıl önce iktidarı ele geçiren Taliban, Afganistan para birimini güçlü tutmak için yerel işlemlerde dolar ve Pakistan rupisi kullanımını yasaklamak ve ülke dışına dolar çıkarılmasına yönelik kısıtlamaları sıkılaştırmak da dâhil olmak üzere bir dizi önlem aldı. Online ticareti yasadışı hale getirdi ve kuralları ihlal edenleri hapisle tehdit etti.

Merkez Bankası döviz piyasasına müdahale etmiyor

Afganistan’da döviz işlemleri büyük ölçüde, pazarlarda tezgâh açan ya da şehir ve köylerdeki dükkânlarda faaliyet gösteren ‘sarraf’ olarak adlandırılan döviz tüccarları aracılığıyla yapılıyor. Kabil’deki hareketli, açık hava pazarı Sarai Shahzada ülkenin fiili finans merkezi konumunda. Her gün burada on milyonlarca dolar el değiştiriyor. Merkez bankası serbest piyasadaki döviz işlemlerinde herhangi bir müdahalede bulunmuyor.

Uluslararası yaptırımlar yüzünden döviz transferleri büyük oranda ‘Hawala’ yani ‘havale’ adı verilen kuyumcu ve döviz büroları üzerinden işleyen para transfer sistemi aracılığıyla gerçekleştiriliyor.

Londra’daki BMI Avrupa ülke riski başkanı Anwita Basu, “Döviz işlemleri üzerindeki kısıtlamaların sıkılaştırılması ve ticaretteki çok kademeli iyileşme Afganistan para birimine olan talebi artırıyor” dedi. Basu, Afganistan para biriminin yılsonuna kadar mevcut seviyelerde istikrar kazanmasının muhtemel olduğunu söyledi.

Daha güçlü bir para birimi, özellikle ham petrol fiyatları varil başına 100 dolara yaklaşırken, Afganistan için petrol gibi kritik ithalatlarda enflasyon baskısını azaltmaya yardımcı olabilir.

Maden Kaynakları

Nakit sıkıntısı çeken Taliban yönetimi, toplam değerinin 3 trilyon doları bulduğu tahmin edilen lityum da dâhil olmak üzere ülkenin zengin kaynaklarına yatırım yapılmasını istiyor. Çinli, İngiliz ve Türk şirketleri bu ay büyük ölçekli demir, cevher ve altın madenleri inşa etmek için verilen 6,5 milyar dolarlık sözleşmelerde yer aldı. Taliban da Ocak ayında Çinli bir şirketle petrol çıkarma anlaşması imzaladı.

Mayıs ayında Çin ve Pakistan, Kuşak ve Yol Girişimi’ni Afganistan’a da genişletme konusunda anlaşarak altyapı projelerini finanse etmek için milyarlarca dolarlık kaynak yaratma potansiyeline sahip oldular. Bağların çözüldüğünün bir işareti olarak, Eylül ayında bir ABD iş heyeti Kabil’de küresel yatırımcıları cezbetmek için bir konferansa ev sahipliği yaptı.

Bu arada Pakistan’dan Afganistan’a kaçırılan dolarlar da geçtiğimiz aylarda Taliban’a can simidi oldu. Sözcü Hassibullah Noori, ülkenin merkez bankası Da Afghanistan Bank’ın para birimini desteklemek için neredeyse her hafta 16 milyon dolara kadar açık arttırma yaptığını söyledi.

Para birimi üzerindeki baskı azalırken, merkez bankası iki yıl önce 200 dolar olan dolar çekme limitini işletmeler için ayda 25.000 dolardan 40.000 dolara, bireyler için ise haftada 600 dolara çıkardı. Afganistan para birimi Pazartesi günü dolar başına 78.50 civarında işlem gördü.

Dünya Bankası ekonomistleri Afganistan ekonomisinin bu yıl rayına oturacağını 2025’e kadar %2 ila %3 arasında bir büyüme kaydedeceğini tahmin ediyor.