Ekonomik açıdan zor günler geçirilen salgın döneminde birikim ve tasarruf yapmanın önemi daha da belirginleşti. Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Yılmaz Ertürk, BES’in bu süreçten olumlu etkilenen sektörler arasında yer aldığını vurguluyor. Alışkanlık ve önceliklerin değiştiği, güvence ve tasarruf bilincinin arttığı, ürün ve hizmetlere ulaşmada dijital kanalların öne çıktığı bu dönemde BES’in iyi bir sınav verdiğini düşünen Ertürk’e göre sektördeki büyüme devam edecek…

Berrin Vildan Uyanık/Akıllı Yaşam Dergisi

Türkiye gibi tasarrufların az, tasarruf etmenin zor olduğu bir ülkede bireysel emeklilik sistemi (BES) hem ülke ekonomisi hem de bireylerin geleceği açısından önemli. Bir yandan emeklilik yaşı uzarken bir yandan da sosyal güvenlik sisteminden alınan emekli maaşlarının alım gücü düşüyor.

2003 yılında, kişilerin aktif çalışma dönemindeki hayat standartlarını emeklilikte de devam ettirebilmesi için düzenli birikim yapma imkânı sağlayan, gönüllü katılıma dayalı ve yüzde 25 devlet katkısıyla desteklenen bir tasarruf ve yatırım sistemi olarak hayatımıza giren BES’in önemi her geçen gün daha da artıyor. Peki salgın sektörü nasıl etkiledi? BES’e ilgi sürüyor mu?

BES ile ilgili tüm merak edilenleri Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Yılmaz Ertürk’e sorduk…

Bireysel emeklilik sistemi açısından yılın ilk yarısı nasıl geçti? Katılımcı sayısı ve fon büyüklüğü ne kadar büyüdü?

2021 yılının ilk yarısında gönüllü BES ve otomatik katılım sistemindeki toplam katılımcı sayısı 13.6 milyonu aştı. Yılın başından bu yana katılımcı sayısında 148 bin kişilik artış oldu. BES fon büyüklüğü de 183.7 milyar TL’ye ulaştı. Büyüme hızları fon büyüklüğünde yüzde 8, katılımcı sayısında yüzde 1.1 oldu. 10 Eylül tarihli en güncel verilere göre yılbaşından bu yana artış oranları fon büyüklüğü ve katılımcı sayısı kategorileri için sırasıyla yüzde 11.7 ve 4.6 olarak gerçekleşti. Yılın tamamında ise büyüme oranlarının fon büyüklüğünde yüzde 15, katılımcı sayısında ise yüzde 5 civarında olmasını bekliyoruz.

AHE açısından yıl nasıl geçiyor?

Yine 10 Eylül tarihli verilere göre, gönüllü BES ve otomatik katılımdaki toplam fon büyüklüğümüz 33.5 milyar TL’ye yaklaştı, katılımcı sayımız ise 2 milyonu aştı. Bu verilerle gönüllü ve otomatik katılım toplamından oluşan bireysel emeklilik fon büyüklüğünde özel emeklilik şirketleri arasındaki sektör liderliğimizi sürdürdük.

Salgının sağlık, ekonomik ve sosyal yönden etkileriyle mücadelenin tüm dünyada ve Türkiye’de ana gündemi oluşturmaya devam ettiği bu dönemde 2021 yılının ilk yarısına ilişkin bilançomuzu açıkladık. Finansal piyasalarda dalgalanmaların devam ettiği yılın ikinci 3 aylık döneminde de istikrarlı büyümemizi sürdürdük. Aktif büyüklüğünde, emeklilik ve hayat varlıklarında enflasyonun üzerinde büyüdük. Aktif büyüklüğümüz 38.4 milyar TL’yi aşarken, özkaynaklarımız 1.4 milyar TL’ye ulaştı.

Bireysel emeklilik katılımcılarımızın birikimlerinin kendilerine en uygun fonlarda değerlendirilmesini hedefleyen yapay zekâ destekli robot fon danışmanlığı hizmetimiz FonMatik ROBO, büyümeye devam etti. FonMatik ROBO kullanıcısı katılımcı sayısı 54 bini aştı, fon büyüklüğü de 2.5 milyar TL’ye ulaştı.

Bu arada teknoloji ve sürdürülebilirlik konusunda iki yeni emeklilik yatırım fonunu müşterilerimizin beğenisine sunduk. Bunlardan Teknoloji Sektörü Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu müşterilerimize teknoloji alanındaki yenilikleri birikimlerine yansıtma fırsatı sağlarken, Sürdürülebilirlik Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu ise sürdürülebilirliği benimsemiş, çevreye, sağlığa, etik değerlere önem veren şirketlere yatırım yapma imkânı sunuyor.

18 yaş altının BES’e dahil edilmesi uygulamasında öncü şirketlerden biri olduk. Çocuklara özel ek fayda ve hizmetler içeren “Çocuğum için BES” ürünümüzü 1 Haziran itibarıyla satışa sunduk. 18 yaşından küçüklerin geleceğe yönelik yatırım yapmaya başlamasını mümkün kılan ürünümüz büyük ilgi gördü. Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından yayınlanan 10 Eylül tarihli güncel verilere göre, katılımcı sayısında sektördeki pazar payımız yüzde 39 seviyesinde. Çocuğum için BES ürünümüze gösterilen ilginin önümüzdeki dönemde artarak devam edeceğini öngörüyoruz.

Salgın sektörü nasıl etkiledi, satış süreçlerinde ne gibi değişiklikler oldu?

Ekonomik açıdan zor günler geçirilen salgın döneminde birikim ve tasarruf yapmanın önemi ortaya çıktı. Bireysel emeklilik bu süreçten olumlu yönde etkilenen sektörler arasında yer aldı. Alışkanlık ve önceliklerin değiştiği, güvence ve tasarruf bilincinin arttığı, ürün ve hizmetlere ulaşmada dijital kanalların öne çıktığı salgın döneminde BES iyi bir sınav verdi.

Küresel salgının yarattığı gelecek kaygısı tasarrufları olumlu etkiledi. 2020 yılında gönüllü BES ve otomatik katılım toplamından oluşan BES fon büyüklüğü 170 milyar TL’ye ulaştı, katılımcı sayısı da 13.5 milyonu aştı. Fon büyüklüğündeki artış yüzde 33.6 oldu. Fonlarda bulunan varlıklardaki değer artışının yanı sıra yaklaşık 12 milyar TL net nakit girişi oldu. Katılımcı sayısı da yüzde 5.1 büyüdü.

Geçen yıl emeklilik yatırım fonları ortalama yüzde 28 ile enflasyonun oldukça üzerinde getiri sağladı. Son 3 ve 5 yıllık dönemlere bakıldığında da katılımcılar yüksek reel getiri elde etti. Bu da sisteme güveni artırdı, sistemde kalmayı ve yeni girişleri teşvik etti.

Sektör olarak salgının başında kişilerin acil nakit ihtiyaçları için BES birikimlerine başvurabileceğini düşünmüştük. Ancak durum tam tersi gerçekleşti ve sisteme devamlılık oranlarında artış oldu.

Salgın, tasarruf yapmanın ne kadar önemli olduğunu hepimize hatırlattı. Kişiler daha yüksek tutarlarda tasarruf yapmaya başladı. Gönüllü bireysel emeklilikteki katılımcı başına ortalama fon tutarı yüzde 32.3 büyüdü.

Salgın döneminde ürün ve hizmetlere ulaşmada dijital kanallar öne çıktı. Bireyler gerek ürün satın alımı gerekse satış sonrası hizmet talepleri ve diğer ihtiyaçları için yoğun olarak internet, mobil ve telefon kanallarına yöneldi. Müşterilerdeki bu davranış değişimi doğrultusunda bireysel emeklilik sektöründe faaliyet gösteren birçok şirket ürünlerinin bu kanallardan ürün satışı için yatırımlarını yaptı ve dijital dönüşüm hazırlıklarını hızlandırdı.

Katılımcılar açısından BES fonlarının getirileri nasıl?

BES fon getirilerini değerlendirirken alternatif yatırım araçları ve emeklilik yatırım fonlarının reel getirilerini baz almak doğru olacaktır. Emeklilik yatırım fonlarını salgın etkilerini de dikkate alarak 2020 yılı başından itibaren Eylül 2021’e kadar incelediğimizde ortalama yüzde 38.2 net getiri sağladığı görülürken, fonların aynı dönemdeki reel getirisi ise yüzde 8 oldu.

Fonları tür bazında incelediğimizde kıymetli madenler, kamu dış borçlanma araçları ve hisse senedi fonlarının en çok net ve reel getiriyi sağladığı görülüyor.

Sektördeki emeklilik yatırım fonlarının dövize endeksli varlık büyüklüğünün 31 Ağustos 2021 itibarıyla yüzde 37.63 olduğu göz önüne alındığında, özellikle 2020 yılı içerisinde döviz kurları ve altın/ons değerindeki yüksek değişimlerin katılımcıların birikimine de yansıdığı dikkat çekiyor.

Alternatif yatırım araçlarının performansını ölçen endeksleri incelediğimizde, aynı dönemde BİST-100 Endeksi’nin yüzde 28.65, KYD DIBS Tüm Endeksi’nin yüzde 11.76, KYD 1 Aylık Vadeli Mevduat Endeksi’nin de yüzde 22.43 oranla emeklilik yatırım fonları ortalama getirisinin gerisinde kaldığı görülüyor. USD/TL fiyat değişimi ise yüzde 39.8 ile emeklilik yatırım fonları ortalama getirisine paralel bir getiri sağladı.

Fonların başka şirketlere aktarılabilmesi sektörü ve katılımcıları nasıl etkileyecek?

1 Temmuz 2021 itibarıyla hayata geçen emeklilik yatırım fonlarının merkezi bir platformdan (BEFAS – Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu) alınıp satılabilmesi düzenlemesi doğrultusunda BES katılımcıları, hesaplarının bulunduğu şirket dışındaki diğer emeklilik şirketlerinin fonlarına da yatırım yapabilecek. Mevcut durumda sektörde faaliyet gösteren tüm şirketler, müşterilerine çok çeşitli yatırım enstrümanlarına yatırım yapan fonları sunuyor. Hemen her şirkette birbirine benzer fonların katılımcıların tercihine sunulduğunu görebiliyoruz. Bu tip fonlar dikkate alındığında, yasal düzenlemenin müşteriler açısından en büyük faydası, benzer fonların getirilerini karşılaştırıp daha yüksek getiri sağlayan fonlara serbestçe yatırım yapabilmeleri olacak. Müşteriler emeklilik şirketi bağımlılığı olmaksızın diledikleri fonları tercih edebilecek ve fon dağılımlarını yılda azami 12 kez olmak üzere değiştirebilecek.

Diğer taraftan söz konusu düzenleme, her şirketin fon portföyünde yer vermediği ve daha özellikli fon arayışında olan katılımcılar için de bir avantaj sunuyor. Örneğin, AHE müşterisi olmayan bir bireysel emeklilik katılımcısı, kendi şirketinin fon yelpazesi içerisinde yer almayan ve şirketimizin kurucusu olduğu ve herhangi bir BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) ülkesinin veya merkezleri bu ülkede olan veya ticari faaliyetlerinin önemli bir bölümünü bu ülkelerde yürüten şirketlerin ihraç ettiği yabancı ortaklık payları, borçlanma araçları ve/veya depo sertifikalarına yatırım yapan AHE BRIC Plus Fon’a portföyünde yer verebilecek. Bu düzenlemenin de katılımcıların fon dağılımını değiştirme motivasyonunu artırıcı bir gelişme olduğu görüşündeyiz.

Sektör açısından değerlendirdiğimizde daha rekabetçi bir ortamın oluşacağını öngörüyoruz. Bu da getirilerin artması için daha çok çaba sarf edileceği anlamına geliyor. Bunun sonucunda oluşacak getiri maksimizasyonu da hem müşterilere hem de sisteme fayda sağlayacaktır.

Otomatik katılım beklentileri karşıladı mı? Sisteme ne kadar katılımcı girdi?

2017 yılının başında uygulamaya giren otomatik katılım için belirlenen kademeli geçiş takvimi doğrultusunda, çalışan sayısı 5 ile 9 arasında olan kurumların Ocak 2019 itibarıyla sisteme dahil olmasının ardından tüm fazlar tamamlanmış oldu. Emeklilik Gözetim Merkezi’nin 10 Eylül 2021 tarihli verilerine göre 7.1 milyonu aşkın çalışan otomatik katılım kapsamında birikim yapmaya devam ediyor. Yılbaşından bu yana otomatik katılıma dahil olan çalışan sayısında 550 bin artış yaşandı.

Sektör olarak otomatik katılımın her yeni fazında, çalışanların sahip olacağı avantajları açıkça anlattığımız etkin bilgilendirme ve iletişim faaliyetlerine odaklandık. Sistemin faydalarını ön plana çıkararak otomatik katılımdaki müşteri memnuniyet düzeyini artırdık. Buna bağlı olarak cayma oranı her fazda daha düşük seviyelere indi. 2017 yılına kadar ağırlıklı olarak ferdi katılımlarla büyüyen BES’te otomatik katılım sonrası işyeri bazlı katılımların yoğunlaşmasıyla birlikte sistemde yaygın ve sağlam bir katılımcı tabanı oluştu. Daha önce tasarruf yapamayan milyonlarca çalışan BES ile tanışarak otomatik katılım vasıtasıyla tasarruf etmeye başladı. Otomatik katılımın sistemin gelişimi ve yurtiçi tasarrufların artması anlamında pozitif etkisi olduğu açık. Bu anlamda beklentileri karşıladığını rahatlıkla ifade edebiliriz.

İlaveten, ikinci basamakta işyeri bazlı emeklilik sitemi olarak faaliyete geçen otomatik katılımın yeniden yapılandırılması ve tamamlayıcı emeklilik sistemine (TES) dönüştürülmesi sektörün gündeminde yer almaya devam ediyor. OKS’ye işveren katkısı getirilmesi, çıkış koşullarında revizyon yapılması gibi değişikliklerle TES’e dönüşmesi senaryosu üzerinden çalışmalar devam ediyor. Henüz net bir tarih olmamakla birlikte bu dönüşümün en erken 2023 yılında uygulamaya alınması yönünde bir planlama var. Süreç kamu otoritesi ve diğer paydaşların tam mutabakatıyla ilerleyecek. TES’in hayata geçirilmesi BES’in finansal kapsayıcılığına katkı sağlayacaktır diye düşünüyoruz.

18 yaş altı BES’te de etkin bir şirketsiniz. Bu alandaki büyüme potansiyeli nedir?

Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı son verilere göre ülkemizde 18 yaş altı yaklaşık 23 milyon nüfus bulunuyor. Bu grubun toplam nüfusumuz içindeki payı yüzde 27 civarında. Bu düzenleme kapsamında, ülkemizdeki çocuk nüfusunun yaklaşık yüzde 10-15’ini sisteme dahil etmek yönünde bir hedef var. Mevzuatın yayınlanması, çocuklara yönelik ürünlerin hayata geçirilmesi, gerekli altyapının geliştirilmesi, yoğun iletişim çalışmaları gibi hem kamu otoritesi kurumlarının hem de sektörde faaliyet gösteren şirketlerin özverili çalışmaları neticesinde bu hedefe ulaşmanın zor olmayacağı düşüncesindeyim.

18 yaşından küçüklerin BES’e dahil edilmesi sonrasında ulaşılacak katılımcı sayısı ve fon büyüklüğü için de sektörde telaffuz edilen çeşitli tahminler mevcut. 3 yıl içerisinde 950 bini aşkın çocuğun sisteme dahil olacağı ve 4 milyar TL civarında bir birikim tutarına ulaşılacağı tahmin ediliyor. İlerleyen yıllarda buradaki fon katlanarak büyüyecektir.

BES’le birlikte hayat sigortalarına ilgi artıyor mu?

Salgının ortaya çıktığı ilk aylarda yapılan tahminlerin aksine BES gibi hayat sigortası sektörü de pozitif etkilenen sektörler arasında yer aldı. Salgın, hayatın odağında sağlık olması gerektiğini bize bir kez daha hatırlattı. Salgının yarattığı risklere karşı güvence sağlamak için kişiler hayat sigortası ürünlerinin sunduğu teminatlara ihtiyaç duydu.

2020 yılında ülkemiz hayat sigortası branşında 14.4 milyar TL prim üretimi gerçekleşti ve önceki yıla göre yüzde 27 büyüme sağlandı. Hayat sigortası prim üretimi bugüne kadarki en yüksek seviyesine ulaştı. Bu gelişimde kredi hayat sigortaları etkili oldu.

Asıl önemlisi salgın tasarruf yapmanın önemini ortaya çıkardı. Ekonomik açıdan sıkıntılı geçen bu dönemde biriktirmenin ne kadar kıymetli olduğu anlaşıldı. Yaşam, yaşam kaybı, tam ve kalıcı sakatlık gibi farklı teminatlar sağlayan, üstelik vergi avantajı da sunan birikimli hayat sigortaları kişilere çözüm oldu. Çocuklarının geleceği için yatırım yapmayı düşünen ebeveynler, beklememeleri ve hemen aksiyon almaları gerektiğini fark etti. Birikimli, yaşam teminatlı ve karma hayat sigortaları toplamında sektör prim üretimi 2020 yılında yüzde 55.1 büyüdü, bu yılın ilk 7 ayında da büyüme hızı yüzde 42.3 oldu.

“EĞİTİM SİGORTALARINA DA İLGİ ARTTI”

Eğitim sigortalarının geleceğimizin mimarı olan çocukları güvence altına aldığına dikkat çeken Yılmaz Ertürk, bu branşla ilgili de şu değerlendirmeyi yapıyor: “Özellikle salgınla birlikte eğitim sektöründe birçok değişim yaşandı. Bu dönemde eğitim sigortasının öneminin arttığını ve bu ürüne duyulan gereksinimin de arttığını söylemek yanlış olmaz. Çocuklarına daha iyi bir gelecek ve eğitim hayatı sağlamak isteyen ebeveynler için eğitim sigortası doğru bir ürün seçeneği olarak karşımıza çıkıyor. Anadolu Hayat Emeklilik olarak çok uzun yıllardır çocukları ayrıcalıklı bir müşteri grubu olarak değerlendiriyor ve çocuklara yönelik faaliyetlerimize özenle odaklanıyoruz. Beklenmedik durumlara karşı çocuklarının eğitim hayatını güvence altına almak isteyenlere yönelik sunduğumuz hayat sigortası ürünlerimizden biri de Çocuğum İçin Eğitim Sigortası. Yıllık eğitim masrafı ve güvence altına alınacak eğitim süresi belirleniyor, ihtiyaca uygun teminat seçiliyor ve böylece çocuğun iyi bir eğitim almaya devam etmesi sağlanıyor. Teminat, kalan eğitim süresiyle orantılı her yıl azalarak eğitim süresi sonuna kadar devam ediyor. Böylelikle çocuğun eğitiminin her koşulda tamamlanması teminat altına alınmış oluyor. Prim ödemeleri ABD Doları, Euro veya İngiliz Sterlini’ne endeksli belirlenebiliyor. Çocuğum İçin Eğitim Sigortası ile ebeveynler sadece yaşam kaybı riskine karşı finansal güvence sağlayabiliyor ya da tercih ederlerse kritik hastalık (kanser, kalp krizi, inme) ya da kaza sonucu tam kalıcı sakatlık risklerine karşı da teminata sahip olabiliyor. Sigorta süresi 2 ile 15 yıl arasında belirlenebiliyor.”

ESNAFA YÖNELİK YENİ BİR BES ÜRÜNÜ GELİYOR

AHE Genel Müdürü yılmaz Ertürk, BES kapsamında esnafa yönelik yeni ürün geliştirme çalışmalarıyla ilgili de şu bilgileri veriyor: “Yakın zamanda bu ürünü özelleştirilmiş ek fayda ve hizmetlerle satışa sunacağız. Yanı sıra emeklilik döneminde düzenli maaş sağlayan ürünlere de daha çok ağırlık vereceğiz. Hayat sigortası tarafında da kredi bağlantılı sunulan hayat sigortası ürünlerine ek olarak birikimli hayat sigortaları ile kritik hastalıklar, prim iadeli hayat, eğitim, uzun vadeli bakım gibi birey ve ailesi için yaşam evrelerinin her anına ilişkin koruma ve teminat sağlayacak bağımsız hayat sigortası ürünlerine ağırlık vereceğiz.”

FONLARIN YÜZDE 9’UNU ROBOTLAR YÖNETİYOR

AHE, Eylül 2019 itibarıyla müşterilerini, fonlarını yönetmek için FonMatik ROBO ile tanıştırmıştı. Bireysel emeklilik fon robotu FonMatik ROBO hızlı bir şekilde büyümeye ve gelişmeye devam ediyor. Güncel verilere göre 54 bin 377 katılımcı bu hizmeti kullanıyor ve FonMatik ROBO’ya emanet edilen fon tutarı 2.5 milyar TL’ye ulaştı. Bu tutarın AHE gönüllü BES toplam fon büyüklüğündeki payının yüzde 9 seviyesinde olduğunu belirten Yılmaz Ertürk, “Yani her 100 TL’nin 9 TL’sini FonMatik ROBO yönetiyor. FonMatik ROBO’nun yönettiği fon büyüklüğü sektördeki toplam fon tutarındaki payı ise yüzde 1.6” diyor.