ABD karşıtı tutumun güçlendiği yorumları yapılan BRICS Zirvesi’nden beklendiği üzere dolara karşı önemli bir hamle geldi. BRICS ülkelerinin birbirleriyle ticaretini geliştirmeyi öncelikleyen Yeni Kalkınma Bankası (NBD) dolara bağımlılığı azaltma ve çok kutuplu bir uluslararası finans sistemini teşvik amacıyla Güney Afrika randı ve Brezilya reali cinsinden kredi vermeye hazırlanıyor. “Gelişmekte olan ekonomilerden, gelişmekte olan ekonomiler için” sloganıyla amacına vurgu yapan Şanghay merkezli banka sadece bu yıl 8 ila 10 milyar dolar kredi vermeyi planlıyor ve hedefi bu kredilerin yaklaşık yüzde 30’unu yerel para cinsinden vermek.

Rus lider Vladimir Putin’in Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (ICC) tutuklama kararı nedeniyle katılamadığı ve salı günü başlayan 3 günlük zirvenin ilk gününde Financial Times gazetesine konuşan NBD Başkanı (eski Brezilya Devlet Başkanı) Dilma Roussef, bankaya 15 ülkeden üyelik başvurusu olduğunu, bu başvurulardan dört veya beşinin kabul edilmesini beklediklerini söyledi. Suudi Arabistan da görüşmeler yapan ülkeler arasında. Ülke ismi vermeyen Roussef, NBD’nin coğrafi temsilini çeşitlendirmenin bir öncelik olduğuna da dikkat çekti.

Hedef 8-10 milyar kredinin %30’unu yerel para cinsinden vermek

Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS ülkeleri, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi ABD egemenliğindeki finans kuruluşlarına alternatif olarak 2015 yılında NBD’yi 100 milyar dolar başlangıç sermayesiyle kurmuştu. Banka bugüne kadar toplamda 98 proje için 32,4 milyar dolarlık fon sağladı. Bankanın yatırımcı ilişkileri raporlarında yer alan bilgilere göre 2021 sonu itibariyle toplam 77 projede doların payı yüzde 67 düzeyindeyken, yuanın payı yüzde 18, Euro’nun payı yüzde 8, Güney Afrika randının payı yüzde 4, İsviçre frankının payı yüzde 2 ve Hint rupisinin payı yüzde 0,3 düzeyindeydi. NBD’nin yeni açıklamalarıyla Güney Afrika randı dolar karşısında yüzde 1 sıçrama kaydetti. Bankanın stratejisi sağladığı toplam finansmanın yüzde 30’unu yerel para birimleriyle yapmak. Savaş sonrası banka Batı yaptırımları nedeniyle Rusya’ya sağladığı finansmanı (1,7 milyar dolar) durdurmaya ve Rusya’daki projelere yeni finansman vermemeye zorlanmıştı.

Yuanın ticaretteki payı savaşın başından bu yana ikiye katlandı

Çin yuanının küresel ticaretteki kullanımı ikiye katlamış durumda. Swift verileri ve FT’nin araştırmalarına göre 2021’in ilk çeyreğinde yüzde 2’nin biraz üzerindeki yuanın payı, 2023 ilk çeyrek itibariyle yüzde 5’e yaklaşmış durumda. Ukrayna’nın işgalinin başladığı 2022 Mart’ta ise bu oran yüzde 2’nin altındaydı. Dolar küresel ticarette Şubat 2023 itibariyle yüzde 84,3’lük payla hala aslan payını elinde tutuyor. Euro’nun payı yüzde 7 düzeylerinden son 2 yılda yüzde 6’ya gerilerken, Japon yeninin payı da yüzde 2’nin altında kalmaya devam ediyor.

Çin’in BRICS’le ticareti %19 artışla 330 milyar dolara yaklaştı

Batı ittifakının Çin’den bağımsızlaşmaya ve Çin’in hem ham maddelerine hem de bataryadan güneş paneline çiplerden elektroniğe bir çok ürününe daha az bağımlı olmak istediği bir dönemde Çin’in diğer ülkelerle ticareti de artmaya devam ediyor. Johannesburg’daki zirveye Devlet Başkanı Şi Cinping’in katılımı, zirvenin ağırlığını artırırken, Çin’in diğer BRICS ortaklarıyla ticaretinin ise 2023’ün ilk yedi ayında yuan cinsinden %19 artışla 330 milyar dolara yaklaştığı bildirildi. Bu da ülkenin ilk yedi aydaki toplam dış ticaretinin yüzde 10,1’ine denk geliyor. Çin’in BRICS ülkelerine ihracatı yılın ilk yedi ayında yüzde 23,9 artışla 1,23 trilyon yuana yükselirken, BRICS ülkelerinden ithalatı da yıllık bazda yüzde 14,3 artışla 1,15 trilyon dolara ulaştı.

Dolar 10 haftanın zirvesinden döndü, gözler Powell’da

BRICS zirvesinde doların hakimiyetine kafa tutan kararlar alınırken, ABD’de ise gözler BRICS zirvesinin ardından gerçekleşecek Jackson Hole merkez bankacılığı sempozyumuna çevrildi. BRICS’in yerel para birimleriyle kredi verme hamlesi 10 haftanın zirvesini gören dolar endeksinde salı günü yüzde 0,3’lük bir düşüş getirirken, 10 yıllık ABD tahvilinde ise getiri 16 yılın zirvesini görüldü. Dolar endeksi cuma günü 103,68 ile 10 haftanın zirvesini görmüştü, Salı TSİ 16:21 itibariyle Fed’in faizleri daha ne kadar artıracağı sorusuna yanıt arayan piyasa gözlemcileri Fed Başkanı Jerome Powell’ın cuma günü yapacağı Jackson Hole konuşmasına kitlenecek.

Öte yandan yumuşak iniş için bazı uzmanlara göre Fed’in yüzde 2 hedefi konusunda esnek olması gerekebilir. Fed Başkanı ve diğer Fed yetkilileri ise bunun bir seçenek olmadığını dile getirmişti. Ünlü ekonomist ve Allianz Baş danışmanı El-Erian’a göre “Bir ekonomist olmayan Powell’ın izleyebileceği en dikkatli yol hem kısa vadeli hem uzun vadeli politika konularını rafa kaldırıp, sadece piyasalara daha az etki edecek spesifik ekonomik konulara odaklanması.” El-Erian FT’ için kaleme aldığı makalede “Eğer ona tavsiye veriyor olsaydım, bu stratejiyi seçmesini tavsiye ederdim” diyor. Hilal Sarı/Ekonomim