Çin Ticaret Bakanlığı, Pazartesi günü galyum ve germanyumun kimyasal bileşikleriyle birlikte 1 Ağustos’tan itibaren Çin ulusal güvenliğini koruma amaçlı ihracat denetimlerine tabi olacağını açıkladı. Bloomberg HT’den Burcu Kıratlı’nın haberine göre her iki metal de bazı yongaların üretilmesi için vazgeçilmezdir. Yapılan açıklamada iki metal için ihracatçıların, bu maddeleri ülke dışına nakletmeye başlamak veya devam etmek istiyorlarsa, ticaret bakanlığından lisans başvurusunda bulunmaları gerekeceği ve denizaşırı alıcıların ayrıntılarını ve başvurularını bildirmeleri gerekeceği belirtildi.

Çin, elektrikli araç üreticileri, savunma sanayi ve teşhir uygulamaları için her iki metalin de baskın küresel üreticisi. Galyum ve germanyum, iletim hızını ve verimliliğini artırmak için birden çok öğeyi birleştiren bir dizi bileşik yarı iletkenin üretilmesinde rol oynuyor.

Çin, dünyadaki galyum üretiminin yaklaşık yüzde 94’ünü oluşturuyor. Bu metaller özellikle nadir veya bulunması zor değil, ancak Çin bu maddelerin fiyatlarını ucuz tuttu; hem kendi üretimi hem de diğer ülkelerden ihraç etmesiyle şu an dünyada rezerv olarak hakim konumda. Her iki metal de, alüminyum üretiminin temeli olan kömür ve boksit gibi diğer metaların işlenmesinden elde edilen yan ürünler ve kısıtlı arz ile başka yerden üretim yapılması mümkün ama ilk etapta maliyetli ve Avrupa Birliği, galyumunun yüzde 71’ini ve germanyumunun yüzde 45’ini Çin’den alıyor.

Çin’in bu hamlesi, ABD ve müttefiklerinin son haftalarda ülkeye karşı söylemlerini artırmasının ardından geldi. ABD Başkanı Joe Biden’a konuya yakın kaynaklar geçen hafta yaptığı açıklamalarda yönetimin yapay zeka programlarını çalıştırmak için kullanılan bazı çiplerin satışını engellemeyi planladığını söyledi.The Wall Street Journal’ın hükümetin yapay zeka bilgi işleminde kullanılan gelişmiş yongaların Çin’e ihracatına yönelik yeni kısıtlamaları değerlendirdiğini bildirmesinin ardından NVDIA ve AMD hisseleri o günkü seansta negatif etkilenmişti.

Söz konusu ihracat kısıtlamaları, Ticaret Departmanı tarafından uygulanacak ve ABD hükümetinin Çin’in kullanımı için yapılan yongaların hesaplama gücünü zaten sınırlandırmasının ardından gelecekti. AMD ve Nvidia, önceki sınırlamadan da etkilenmişti. Nvidia, Çin pazarı için daha düşük özellikli bir yonga oluşturarak önceki kısıtlamalara yanıt verdi. Ancak Journal’ın bildirdiğine göre, dikkate alınan yeni kontroller kapsamında bu yonga, A800 bile lisans olmadan ihracatı kısıtlanacak ve ayrıca yeni kısıtlamalar, bazı şirketler tarafından ihracat kontrollerini atlatmak için kullanılan bulut tabanlı bilgi işlem çözümleri sunan şirketler için de geçerli olacak.

Yeni kontroller yayınlandı

ABD’nin bu çağrısı Hollanda’dan karşılık buldu ve Hükümet çip devi ASML’nin çip üretim makinelerinin daha fazlasının Çin’e gönderilmesini kısıtlayacak yeni ihracat kontrolleri yayınladı. Hükümet açıklamada özellikle Çin veya ASML’den bahsetmese de bu önlemler şirketin makinelerinin üç modelinin Asya ülkesine sevkiyatını kısıtlamak için tasarlandı. ASML, yarı iletken tedarik zincirinin en önemli parçalarından biridir ve yonga üreticilerinin en gelişmiş yongaları üretmek için ihtiyaç duyduğu makinelerde neredeyse tekel konumunda. Yeni düzenleme, ASML’yi bazı gelişmiş derin ultraviyole litografi sistemlerinin ihracı için lisans başvurusu yapmaya zorlayacak. Hükümet e-postayla yaptığı açıklamada, Cuma günü Hollanda resmi gazetesinde yayınlanan önlemlerin 1 Eylül’de yürürlüğe gireceğini söyledi.

Çin’in hamlesi, AB’nin enerji üretiminden tarıma ve ulaşıma kadar tüm ekonomisinde karbon emisyonlarını ortadan kaldırmak için benzeri görülmemiş bir revizyona giriştiği bir dönemde geldi. Hedefi 2050 yılına kadar bölgeyi iklim açısından nötr hale getirmek olan Yeşil Anlaşma, güneş panellerinden elektrikli araçlara kadar her şeyde kullanılan çok miktarda kritik malzemeye erişim gerektirecek.

Dünyada çip krizini çözmek için milyar dolarlık yatırımlar yapıldı. Tüm yatırımların devreye girmesi 2024’ü bulacak. Çip krizinin kökten çözülmesi ise 2025’de gerçekleşecek. Fakat sanılanın aksine çip krizi 2020 öncesine dayanıyor. Global çapta baş gösteren çip sorunu; ekonomik, politik, siyasi olmak üzere pek çok nedenden kaynaklanıyor. Özellikle çip üreticilerinin kendi arasında giriştiği rekabet ve hırs ortamı krizin ana sebeplerinden biri. Ayrıca ve en önemlisi yapay zekâ, nesnelerin interneti, 5G teknolojisi, artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik uygulamaları, otonom ve elektrikli otomobiller gibi son yıllarda teknoloji alanında yaşanan hızlı gelişmeler nedeniyle de çiplere olan ihtiyaç her zamankinden daha yüksek. 2022’de yaklaşık 600 milyar dolara ulaşan yarı iletken çip endüstrisinin büyüklüğünün 2030’da 1 trilyon doları aşacağı tahmin ediliyor.

Hatırlamak gerekirse; Nvidia’nın hisseleri, şirketin 24 Mayıs’ta açıklanan bilançosunda, gelecek çeyreğe ilişkin gelir beklentisinin 11 milyar dolar olduğu bildirilmişti. Piyasa beklentileri bunun 7,2 milyar dolar seviyesinde olacağı yönündeydi. Nvidia’nın hisselerindeki yükseliş, diğer çip üreticileri ve yapay zeka uygulamaları geliştiren şirketlerin hisselerinin de değer kazanmasına yardımcı oldu. Ilk 6 ayda NVDIA hisselerindeki yükseliş yüzde 190 ve Yarı İletken Sektörü Endeksi (SOX) yüzde 50’ye yakın yükselmiş ve teknoloji ağırlıklı Nasdaq endeksinin bu yıl yüzde 40’a yakın yükselmesini sağlayan en büyük itici güç olmuştu.