Şu 4-5 gündür her sabah yeni bir orman yangını haberiyle uyanıyoruz. Manavgat, Adana, Mersin, Marmaris, Fethiye, Bodrum, Köyceğiz yanıyor… Konuşulması gereken çok konu, sorulması gereken çok soru var elbet. Yangınların çıkış nedeni ve söndürme çalışmalarıyla ilgili tartışmalar sürerken üzerinde asıl düşünmemiz gereken mesele Türkiye’nin orman varlığının geleceği. Zira rakamlar, pek de iç acıcı olmayan bir tabloyu açıkça ortaya koyuyor.

Son bir yılda yangında büyük artış 

2011-2020 arasında yıllık ortalama orman yangını sayısı 2631, yanan alan ise ortalama 9096 hektar.

Geçen yıl yani 2020’de ise orman yangını sayısı 3399, yanan alan hektarı da 20971’e. Son bir yılda orman yangınlarında yüzde 29,19, kaybettiğimiz orman alanında ise yüzde 131,55 artış olduğu ortada. Bu yaşadığımız kâbusun bilançosunu ise henüz bilmiyoruz. 

Sadece Manavgat’ta 10 bin hektar

Türkiye Ormancılar Derneği’nin ilk belirlemelerine göre sadece Manavgat’ta 10 bin hektar alan yandı. Bunun en az yarısı orman alanı. Sadece Manavgat’ta en az 5 bin hektar orman yandı. Bunlar daha ilk belirlemeler. Asıl tablo yangın tamamen söndüğünde ortaya çıkacak.

12.5 milyon hektar orman yangına hassas

Türkiye’deki orman varlığı 22.7 milyon hektar. Bu orman varlığının 12.5 milyon hektarı ise yangına hassas. Yangına hassas orman alanları Maraş’tan başlayıp Adana, Osmaniye, Mersin, Antalya, İzmir, Muğla, Çanakkale, Trakya’ya kadar uzanıyor. Bu bölgeler yangına hassas, çünkü Kızılçam ağaçlarından oluşuyor. Akdeniz ekosisteminde en çok yangına hassas ormanlar Antalya, İzmir, Aydın ve Muğla’da.

Yanan ormanları yeniden kazanmaya insan ömrü yetmez

Peki peş peşe yangınlarla yaşadığımız orman kaybını ne kadar sürede yerine koyabiliriz dersiniz? Bu soruyu Türkiye Ormancılar Derneği 2. Başkanı Hüsrev Özkara’ya sordum. ‘Bu kaybettiğimiz ormanları kaç yılda kazanırız? İnsan ömrü yetmez. Ortalama insan ömrü 75 yıl. Ama biz bu ormanları 75 yılda kazanamayız’ dedi.

“Ormanlar için tek tehlike yangın değil”

Türkiye Ormancılar Derneği 2. Başkanı Hüsrev Özkara’yla yangınları ve orman varlığımızı konuşurken önemli bir konuya dikkat çekti. Ormanların sadece yangınla kaybedilmediğine… ‘Türkiye’nin orman varlığı 10 yıl önce 20.3 milyon hektardı. Şimdi ise 22.7 milyon hektar orman varlığı var. Belli aralıklarla orman alanları 100 bin, 500 bin hektar artıyor. Kağıt üstünde artış var ama bu artış nasıl sağlandı ona bakmak lazım. Bu artışta önemli bir faktör, veri kaydı içinde geçmişte yer almayan orman alanlarının dahil edilmesi. Orman alanları teknolojik gelişmelerle kayda geçti. Doğal tohumlama suretiyle de çevredeki var olan orman ağaçları rüzgar yoluyla tohumluyor ve gençlik geliyor, kendiliğinden gelen gençlik ve artış bu. Orman alanlarındaki bu artış ağaçlandırmayla gerçekleşmiş değil.

En önemlisi ise… Aslında ormanın vasfı bozuluyor. Kağıt üzerinde 1 hektarda 1 ağaç da varsa orman deniyor. Önemli olan içi boşalıyor mu bu önemli. Ne demek istediğimi rakamlarla anlatayım.

2008 yılında 100 hektardan büyük orman sayısı 11 bin 163.

2019’da 7614’e düşüyor. 11 yılda yüzde 32 azalıyor.

2008’de 10-99 hektar arasındaki orman sayısı 33 bin 829. 2019’da ise 30 bin 116. Yüzde 11 azalma var.

Ormanlar parçalanıyor asıl tehlike burada.

Bu tabloya nereden geldik? Kağıt üzerinde ormanlar artıyor güya. Özellikle rantın olduğu yerde kayıp var. Akdeniz ekosisteminin kıyı şeridindeki yerlerde ormanlarda azalma var. Oralar her türlü kullanıma açık. Turizm yatırımı, konut alanı diye ormanların içi boşalıyor.

2003’ten 2021’e kadar 6831 sayılı orman kanunu 29 kez değişti. Bu yasal değişiklikler gerçekten ormanları korumak için olabilir. Fakat 16. 17. ve 18. maddeleri orman içindeki yapılara izin vermeyi içeriyor. Kamu yararı adı altında sportif tesis, turistik tesis vs. yapılıyor.

Özellikle 6292 ve 7139 sayılı iki yasa çıktı. Bir de imar affı çıktı. Ormanların işgaline davetiye çıkardı.

“Asıl tehlike 2B”

Ormanlar için bir diğer tehlike de 2B.1973’ten günümüze bu şekilde 620 bin hektar orman alanı çıkarıldı. Büyük bir yıkımdır bu. 16,17,18. Madde izinleri ile sağlık, eğitim gibi, turizm tesisi vs. 2021 ile 2019 arasında 8 yılda 294 bin hektar orman izne konu oldu. Son 8 yılda her yıl 37 bin hektar orman izne konu oldu. Bu saydıklarım hala 22.7 milyon hektar orman alanının içinde sayılıyor. O tesislerin yapıldığı yere şu an orman diyebilir miyiz? Ama kağıt üstünde orman diyoruz.’

2020’de 29 bin 487 futbol sahası büyüklüğünde orman yandı

Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre ise, 2020 yılında 3 bin 412 yangın çıktı. 325’i yıldırım düşmesi, 138’i elektrik hatları ve 2 bin 949’u insan kaynaklı çıkan yangınlarda, 29 bin 487 futbol sahası büyüklüğündeki 20 bin 936 hektar ormanlık alan zarar gördü.

5 Eylül 2020’de Hatay Samandağ’da çıkan yangın, 2020’nin en büyük orman yangınlarından biriydi. Antakya’ya da sıçrayan yangın 93 saatte kontrol altına alınabildi, 3 bin 446 hektar orman yandı.

800 milyon lira zarar 

Geçen yıl orman yangınlarını söndürmek için yaklaşık 600 milyon lira harcandı. Söndürme ve ağaçlandırma masraflarıyla ülke ekonomisine 800 milyon liraya mal oldu.