Google, Facebook, Twitter ve Microsoft gibi çok sayıda dünya devi uzaktan çalışmayı kalıcı hale getirdiğini açıkladı. Türkiye’de de Koç, Sabancı, Turkcell ve Vodafone gibi birçok şirket uzaktan ve hibrid modellere geçti. Önümüzdeki dönemde bu şirketlere yenilerinin katılması bekleniyor.

Uzaktan çalışmanın bu derece hızlı ve yaygın bir şekilde kabul görmesinin en önemli nedeni şirketler ve çalışanlar açısından sunduğu avantajlar. Şirketler için maliyetleri düşüren uzaktan çalışma, çalışanlara da iş ve özel yaşam dengesi kurma anlamında daha büyük bir esneklik sunuyor.

Growmotely’nin yaptığı bir araştırmaya göre beyaz yaka çalışanların yüzde 74’ü uzaktan çalışmanın artık bir standart haline gelmesini beklerken, tüm kademelerde çalışanların yüzde 97’si tam zamanlı olarak ofise dönmek istemediklerini dile getiriyor. Yine çalışanların yüzde 61’i de tamamen uzaktan çalışmayı tercih ettiğini açıklıyor.

 Yeni sistemin etkileri

İş dünyasında yüzlerce şirket ve milyonlarca çalışanı kapsayan bu gelişmelerin hukuki boyutuyla çalışma hayatını nasıl etkileyeceği ise merak ediliyor. Çalışma saatleri, ücret ve fazla mesai kavramlarının uzaktan çalışma ve hibrid modellerde hukuki olarak nasıl düzenleneceğine ilişkin 2021 Mart ayında yayımlanan “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” aslında bu sorulara yanıt veriyor.

 YAK Avukatlık Ortakları Hande Yayla Oğuzülgen, Buket Altufan Ulu ve Özge Konukçu, yönetmelikte uzaktan çalışmaya dair usul ve esaslarının belirlenmesi dışında, uzaktan çalışmanın uygulanamayacağı işlerin de açıklandığını belirtiyor, yönetmeliği şöyle değerlendiriyorlar:

“Yönetmeliğe göre uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri, yazılı olarak yapılacak. Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi/yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları gibi çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alacak. Çalışanların uzaktan çalıştığı mekanla ilgili düzenleme yapılması gerekiyorsa, sözleşme aşamasında bu konu da değerlendirilecek. Düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, çalışan ve işveren tarafından birlikte belirlenecek.”

“Çalışma aralığı ve süresi sözleşmede belirtilecek”

Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilecek. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflar, çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilecek. İşverenler, yaptığı işin niteliğini dikkate alarak, iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışanlarını bilgilendirecek ve gerekli iş güvenliği tedbirlerini alacak.

İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilecek. Halihazırda iş yerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilecek.”

“İşçinin onayı aranmayacak”

 Yönetmelik çalışanların uzaktan çalışma taleplerini nasıl ileteceklerini de belirliyor. Buna göre talep yazılı olarak yapılacak ve belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilecek.

Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin uzaktan çalışmaya uygun olup olmadığı konusunda belirli kıstaslar kullanılabilecek. Talebe ilişkin değerlendirme sonucu 30 gün içinde işçiye yazılı olarak bildirilecek. Talebin kabul edilmesi halinde iş sözleşmesinde belirtilen hususlara uygun şekilde sözleşme yapılacak.

Uzaktan çalışmaya geçen işçi, tekrar iş yerinde çalışma talebinde bulunabilecek ve böyle bir durumda işveren talebi öncelikli olarak değerlendirecek. Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle iş yerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanması durumunda, uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacak.”

Uzaktan çalışılamayan işler

Öte yandan uzaktan çalışmanın uygulanamayacağı işler de var. Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacak. Milli güvenlik açısından stratejik önemi bulunan; proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecek.”

Ofisten ve uzaktan çalışmanın farkı var mı?

Çalışanlar açısından en çok merak edilen bir diğer soru olan uzaktan çalışanlar ile ofisten çalışanlar arasında hukuki bir farklılık olup olmayacağına ilişkin YAK Avukatlık Ortakları şöyle yanıt veriyor: “Kanuna göre uzaktan çalışan, esaslı bir neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal çalışana göre farklı işleme tabi tutulamaz. Bu nedenle kanunlarımız uzaktan çalışan ile çalışmayan arasında hukuki bir fark gözetmiyor.”