Prof. Dr. Işın Çelebi, 11 ildeki sessiz insan çığlıklarından çok etkilendiğini dile getirerek depremin yarattığı mali yükün 110 milyon dolar olduğunu hatırlattı. Aradan bir yıl geçmesine rağmen hala yapacak çok iş olduğuna işaret etti. Hatay’da yıkılan konutların % 15 ’inin bugün teslim edilebildiğini kaydederek deprem bölgelerinin yeniden kalkınabilmesi için 3.4 trilyonluk maddi kaynağa ihtiyaç olduğunu öngördü. Işın Çelebi, acil eylem planıyla birlikte deprem bölgelerinden sorumlu olacak, Bakan yetkisiyle donatılmış, bir Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kurulmasını önerdi. Bunun geçmişte uygulandığını hatırlatarak, Maliye Bakanlığı ile görüşülerek yeni deprem vergisi planlaması yapılabileceğini belirtti.

“Enflasyonla mücadelede başarılı olamadık”

Işın Çelebi, dünyada enflasyonla mücadele başarılı olma kriterinin tek haneli rakamlara inmesi olduğuna değinerek, % 140’dan 50’ye düşürüldüğünde başarı kabul edilmediğini belirtti. Türkiye’de ise 2023 yılı ocak ayı enflasyonu % 64,3, 2024 yılı ocak ayında ilan edilen ise oran ise %64,7. Çelebi’ye göre, enflasyon ile mücadele başarılı olunamadığını gösteriyor. Ücretlilerin kemerinin fazlaca sıkıldığı halde sonucun değişmediğini dile getiren Çelebi, “Çözüm üretim ve verimliliği arttırmaktan, teknolojiyi yükseltmekten geçiyor. Türkiye uluslararası alanda rekabetini arttıracak şekilde yatırımlarını geliştirmeli. Bütçe politikasında en önemli giderlerden biri yatırım harcamalarıdır. Bu yatırım harcamaları planlanırken, projelerin tek tek fizibilitesinin, tek tek kârlılık ve fayda maliyet analizi yapılır. Ona göre ödenek tahsis edilir. Bugün bunlar yapılmıyor.” tespitlerini yaptı. En çok görev zararı veren 2 kuruluşa değinen Çelebi, “Birincisi BOTAŞ ikincisi EÜDAŞ. Bunların görev zararları 150 milyarın üstünde. Bunlar niye görev zararı veriyor? Konuşmak gerekiyor. Meclisin ve Sayıştay’ın denetim yetkilerinin de o nedenle gelmesi lazım” Enflasyon ile gerçekten mücadele edilecekse ağır tasarruf tedbirleri de almak lazım. Ama bütçe uygulamalarına baktığınızda bu tedbirlerin yeterince etkili olmadığını görüyoruz.” uyarılarını yaptı.

“Gelir dağılımı bozukluğuna dikkat!”

Işın Çelebi, Türkiye’de bir vergi reformuna da ihtiyaç olduğunu vurgulayan Işın Çelebi, vergi tahsilatındaki adaletsizliğe dikkat çekti. Dolaylı vergilerden elden edilen gelirin %90 iken, kurumlar vergisi tahsilatının %50’de kaldığını söyledi. Gelir dağılımındaki bozulmaya da dikkat çeken Çelebi, “En tepeyle en dibin farkı 26.6 kata çıktığını belirterek, tarihi zirve olarak değerlendirdi. “Toplam gelirin en üst gelir seviyesi olan %20’lik grubun toplam gelirin %50’sini aldığını buna mukabil en alt gelir grubu olan %20’sinin de gelirin %5,9’unu aldığını kaydetti. “Diğer bir tanımla en üst gelir grubu toplam gelirin yani GSMH’nin %50’sini alırken, nüfusun %80’i de geri kalan gelirin %50’sini paylaşıyor.” dedi.

Dr. Mahfi Eğilmez: Deprem için 1 trilyon 140 milyar harcandı”

Dr. Mahfi Eğilmez de depremin getirdiği yükün de etkisiyle bütçede %100’ün üstünde sapma yaşandığını ifade ederek şu ana kadar deprem hasarının giderilmesi için 1 trilyon 140 milyar harcandığını, 2024 bütçesinin de %9.3’ünün depreme ayrıldığı bilgisini verdi. Ayrıca bugüne kadar dış finansman olarak 2.08 milyar dolar geldiğini ancak bunların yeterli olmadığını kaydetti. Mahfi Eğilmez, 3 yıllık bütçe açığı rakamlarını da paylaştığı konuşmasında, bütçe açıklarının enflasyonla mücadeleyi nasıl zorlaştırdığını anlattı: “2022 bütçesi 143 milyar açık vermiş. 2023’de bütçe açığı 1.4 trilyona çıkmış. 2024 bütçesi ise daha başlangıç aşamasında 2.7 trilyon açık veriyor. Bu, enflasyonla mücadele de bir programın uygulanamadığını gösteriyor bize.” dedi. 2023’te hazinenin bütçe nakit açığı ile bütçe açığı arasında da büyük fark olduğunu söyleyen Eğilmez, nakit dengesinin 625 milyar açık vermesine karşılık bütçenin 1,4 trilyon açık verdiğini, arada bu kadar büyük bir farkın olmaması gerektiğini kaydetti. “Bütçede gelirler tahsil edildiğinde bütçeye yazılır. Giderler ise harcama yap veya yapma tahakkuk ettirdiğin anda gider yazılır. Nakit çıkar veya çıkmaz. Burada 800 milyarlık bir tahakkuk yazılmış. Bunu da eklediğiniz de bütçe açığı 3,5 trilyona çıkıyor.” tespitinde bulundu.

“Tasarruf tedbirleri en yukardan başlamalı”

Kamudaki tasarruf tedbirlerinin bu nedenle hayati önem taşındığını yineleyerek, bunun da kırtasiye malzemelerini kısmakla olmayacağını vurguladı. Tasarrufun en yukarıdan başlayarak yapılması gerektiğini anlatan Altınbaş Üniversitesinden Mahfi Eğilmez, “Geçmişte biz tasarruf tedbirleri yaşadık. ‘Bu lüks arabalar satılacak, lüks konutlar kiralanmayacak. Daha mütevazı olanlar kullanılacak” denildi. Öyle de yapıldı. İnsanlar rol model olarak yöneticilerine bakarlar, onlar lüksten vazgeçmiyorsa ben neden yapayım diye düşünürler.” diyerek yöneticilere önemli görev düştüğünü dile getirdi.

“Bütçe harcamalarının %100 artığı bir yerden enflasyon %33’e düşmez”

Bütçe harcamalarının %100 arttığı bir yerde enflasyonun da %65’ten %33’e indirilemeyeceğini öne süren Eğilmez, enflasyon ile mücadele kısa vadeli çözümlerin yeterli olmadığını dile getirdi. Türkiye’nin daha üst lige çıkabilmesi için gerçek verilerin üzerine uzun vadeli düşünerek, sadece faizi artırarak değil hukuk, eğitim gibi alanlarda da yapısal reformlar yapılması gerektiğini hatırlattı. “30 yıl önce başlasaydık biz bugün Avrupalıydık” dedi.

Son söz: “Nisan- Mayıs aylarında ağır vergiler gelebilir”

Dr. Mahfi Eğilmez ve Prof. Dr. Işın Çelebi, son olarak seçim sonrası para politikası ve maliye politikalarını değerlendirdiler. Mahfi Eğilmez, maliye politikasında vergilerden başlayarak ciddi bir sıklaştırma beklediğini dile getirirken, Işın Çelebi de nisan ve mayıs aylarında sıkılaştırma olacağını teyit ederek, ağır vergilerin gelmesi durumuna karşı toplumun hazırlıklı olması gerektiği dile getirdi.