Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülmecid Tebbun, 17-21 Temmuz tarihlerinde Çin’e gerçekleştirdiği ziyaretle, siyasi ve güvenlik alanında işbirliğini derinleştirip ekonomik ilişkileri geliştirirken Cezayir’in BRICS üyeliğine giden yolu açarak iki ülke arasındaki ilişkilerin geleceğini de netleştirmiş oldu.

Cumhurbaşkanı Tebbun, göreve geldiği 2019’dan bu yana ilk defa gerçekleştirdiği Pekin ziyareti kapsamında Çinli mevkidaşı Şi Cinping ile 19 anlaşma ve mutabakat zaptına imza attı, iki ülke iş adamlarının katıldığı forumda da 12 anlaşma imzalandı.

Söz konusu ziyaret, iki ülke arasında müzakerelerin içeriği, Tayvan meselesi ve BRICS dahil olmak üzere müşterek ilgi alanlarına ilişkin pozisyonların gözden geçirildiği ortak bir deklarasyonla sonuçlandı.

BRICS GRUBU

Uluslararası bağımsız bir kuruluş olan BRICS grubu üyeleri, kendi aralarında siyasi, ekonomik ve kültürel işbirliğini teşvik ediyor.

Kuruluşunda “BRIC” ülkeleri olarak bilinen grubun ilk çekirdeği 2001 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin tarafından oluşturuldu ve daha sonra Güney Afrika’nın (South Africa) da katılımıyla “BRICS” grubu adını aldı.

Gözlemciler, adı üye ülkelerin İngilizce isimlerinin (Brasil, Russia, India, China, South Africa) baş harflerinden oluşan bu grubu, ABD, Kanada, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya’dan oluşan G7’ye paralel bir yapı olarak değerlendiriyor.

İlk tam kapsamlı diplomatik buluşması 2009’da Rusya’nın Yekaterinburg şehrinde gerçekleştirilen BRICS grubunun 5’inci üyesi 2011’deki katılımıyla Güney Afrika oldu.

BRICS üyesi devletlerin toplam nüfusu 3 milyar 200 milyonu aşarken, 5 ülkenin toplam gayri safi yurtiçi hasılası 20 trilyon ABD dolarını geçiyor. Bu da grubu dev bir ekonomik ve insani güce dönüştürüyor.

Grubun üyesi üç ülke Rusya, Çin ve Hindistan nükleer başlıklara sahipken, aynı zamanda Çin ve Rusya, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin de daimi üyeleri.

DERİNLEŞEN ORTAKLIK

Tebbun’un 2019’dan bu yana yaptığı resmi ziyaretler arasında “en uzunu” sayılan Çin ziyareti, Pekin ile ilişkilere verdiği önemin en önemli göstergelerinden de biri.

Pekin’deki temaslarının ardından Çin’in modern teknoloji kenti Shenzhen’i de ziyaret eden Tebbun, ülkesinin Çin ile ilişkilerini “yeni Cezayir vizyonu” olarak adlandırılan ortak bildiriyle yeni bir modele taşıma arzusunu gösterdi.

“Yeni Cezayir vizyonu”, Tebbun’a göre, hidrokarbona (petrol ve doğalgaz) mutlak bağımlılıktan kurtulmuş ve hidrokarbon dışı ihracatın değerini bu yıl yüzde 3’ten yüzde 11’e çıkarmaya başlayan Cezayir’in çeşitlendirilmiş bir ekonomi inşa etme arzusuna dayanıyor.

Cumhurbaşkanı Tebbun, daha önce yaptığı bir açıklamada, Cezayir’in Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı1962’den 2019’a kadar hidrokarbon dışı ihracatının 1,9 milyar doları geçemediğini, 2021’de bu hacmi 5 milyar dolara, 2022’de 7 milyar dolara, 2023 sonu itibarıyla da 12-13 milyar dolara yükseltmeyi hedeflediklerini söylemişti.

ÇİN İLE CEZAYİR ARASINDAKİ ANLAŞMALAR

Çin ile imzalanan anlaşmalar ve mutabakat zabıtları, Cezayir için hayati önem taşıyan tüm alanları kapsıyor.

Bilim ve uzay alanında işbirliğinin yanı sıra özellikle Çin teknolojisinin transferi ile Cezayir’in stratejik tahıl üretimi, yenilenebilir enerji ve hidrojen alanında işbirliği anlaşmaları yapıldı.

Cezayir pazarının en büyük tedarikçisi konumundaki Çin, Cezayir’e yıllık 8 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiriyor. Pekin, Cezayir’den 1 milyar dolarlık da ithalat yapıyor.

Cezayir Ticaret Bakanı Tayyip Zeytuni, Çinlilerin Cezayir’de bir lityum ile bir araba fabrikası kurmanın yanı sıra Cezayir’in kuzeydoğusundaki Annaba limanını genişletmeyi hedeflediklerini açıkladı.

Zeytuni, Cezayirli şirketler ile Çinli partnerleri arasında imzalanan anlaşmaların iki ülke arasındaki ilişkileri pazar seviyesinden (ithalat ve ihracat) yatırım seviyesine çıkardığını belirtti.

Tebbun, ülkesinin BRICS grubuna katılma talebine Pekin’den destek alırken BRICS ülkeleri öncülüğündeki Yeni Kalkınma Bankasına (NDB) katılma talebi onaylanır onaylanmaz söz konusu bankanın hesabına 1,5 milyar dolar yatırmaya istekli olduğunu açıkladı.

Pekin’deki Cezayirli toplumuyla yaptığı görüşmede Tebbun, ziyaretinin sonuçlarını “çok olumlu” olarak nitelendirerek, Çin’in yakında Cezayir’e 36 milyar dolar değerinde yatırım yapacağını duyurdu.

STRATEJİK PROJELER

Çin Ekonomisi Uzmanı Muhammed Saayud, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Tebbun’nun Çin ziyaretinin ekonomik boyutunun Cezayir ekonomisi için çok umut verici göstergeler taşıdığını belirterek, tarafların elektrikli otomobil fabrikası, lityum batarya fabrikası ve limanlar gibi temel tesislerin genişletilmesi konusunda 1 ile 10 milyar dolar arasında değişen büyük projelerin hayata geçirilmesi üzerinde anlaştığını ifade etti.

Saayud, Cezayir ekonomisinin orta vadede sonuç veren küçük projelere ihtiyacı olduğuna dikkati çekerek, üzerinde anlaşmaya varılan büyük projelerin Cezayir ekonomisini gerçekten değiştireceğini, ancak bunun uzun vadede mümkün olabileceğini vurguladı.

Cezayir’in BRICS üyeliğine Çin’in destek verdiğini kaydeden Saayud, Cezayir’in coğrafi konumu itibariyle hem Avrupa’ya hem de Afrika’ya ulaşma konusunda önemli bir nokta olduğunu ve bu özelliğiyle BRICS’e ekonomik olarak büyük katkı sağlayabileceğini ifade etti.

Saayud, Cumhurbaşkanı Tebbun’un BRICS bankasına katılma talebinin “çok doğru” olduğunu, Cezayir’in bu bankaya yapacağı 1,5 milyar dolar değerindeki yatırımın 5-6 yıl içerisinde 50 milyar dolara ulaşan bir kârla kendisine geri döneceğini umduğunu söyledi.

EKONOMİDEN DAHA FAZLASI

Çin-Cezayir ilişkileri, ekonominin yanı sıra “toprak bütünlüğünü koruma” konusunda karşılıklı desteklerle siyasi meselelerde de önemli bir netlik kazandı.

Cezayir, Tayvan’ın bağımsızlığı konusuna karşı olduğunu teyit ederek, “Tayvan’ı Çin’in ayrılmaz bir parçası” olarak gördüğünü açıkladı.

İki ülke, “insan haklarıyla ilgili dosyaların siyasallaştırılması ve uluslararası ilişkilerde bir baskı aracı olarak kullanılmasının reddetme” konusunda mutabık kalırken, “mutlak hegemonyayı reddetme, uluslararası ilişkilerde demokrasiyi ve çok taraflılığı destekleme, gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını koruma ve devletlerin iç işlerine müdahaleyi reddetme” ilkelerine de bağlılıklarını yineledi.

Cezayirli uluslararası krizler uzmanı Hasan Kasımi, Cumhurbaşkanı Tebbun’un Çin başta olmak üzere uluslararası ilişkilerde Cezayir ile aynı vizyonu paylaşan ülkelerle yakınlaşmayı hedeflediğine dikkati çekti.

Kasımi, Tebbun’un “daha adil bir dünya” söylemiyle Çin ile yakınlaşmayı güçlendireceği sinyalini verdiğini söyledi.

Tebbun’nun odaklandığı en önemli şeyin “modern teknolojiyi aktarmak” olduğunu belirten Kasımi, Cezayir Cumhurbaşkanı’nın “Batılı ülkelerin modern teknolojiyi bir tahakküm aracı olarak kullandığının” farkında olduğunu, dolayısıyla bu ziyaretiyle Çin’den teknoloji aktarmayı hedeflediğini ifade etti.

Teknolojinin silahlar dahil olmak üzere modern araçlar anlamına geldiğini dile getiren Kasımi, “Batı veya özellikle ABD, Çin’in aksine, size yalnızca eski savaş teçhizatı verecek ve örneğin F-16’lar veya F-35’lei almayacaksınız.” dedi.

Kasımi, Cezayir’in mevcut durumda BRICS grubu ülkelerinin ekonomisine sahip olmadığını ancak hidrokarbon ve maden alanlarında çok büyük bir potansiyele sahip olduğunu söyledi.
Cezayirli uzman, ülkesinin örneğin batarya ve elektronik çip üretiminde kullanılan lityum gibi nadir toprak elementlerinin küresel rezervlerinin yüzde 20’sine sahip olduğunu ve Çinlilerin de bunu gayet iyi bildiğini kaydetti.