Chelsea Futbol Kulübü’nün eski sahibi Abramoviç, İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) tarafından yaptırımlara maruz kalmış, ancak daha önce Putin ile herhangi bir mali ilişkisi olduğunu reddetmişti.

Sızan belgeler, Abramoviç’i 2010 yılında 40 milyon dolarlık gizli bir anlaşmayla ilişkilendiren yeni kanıtları ortaya koyuyor.

Abramoviç BBC’nin yorum taleplerine yanıt vermedi.

Söz konusu gizli anlaşmayla, Abramoviç ile bağlantılı şirketlerin sahip olduğu karlı bir Rus reklam şirketi Video International’ın hisseleri, Putin’in yakın çevresinden iki kişiye değerinden daha düşük bir bedelle devredildi. Onlar da milyonlarca dolar kar payı aldılar.

BBC Newsnight, Panorama ve BBC Doğrulama Servisi, Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ve Paper Trail Media muhabirleri tarafından yürütülen Cyprus Confidential soruşturmasının bir parçası olarak ifşaatları ortaya çıkarmak için Araştırmacı Gazetecilik Bürosu ile ortaklık kurdu.

Gizli kayıtlar, gizli anlaşmaya dahil olan kişilerden birinin Putin’in yakın arkadaşı Sergey Roldugin olduğunu ortaya koyuyor.

Viyolonselci olan Roldugin, St Petersburg Müzik Evi’nin sanat yönetmeni ve Putin’i gençlik yıllarından beri tanıyor. Putin’i 1983 yılında evleneceği ve daha sonra boşandığı Lyudmila Shkrebneva ile Roldugin’in tanıştırdığı belirtiliyor. Roldugin aynı zamanda Putin’in kızı Maria’nın vaftiz babası.

İkinci kişi de Putin’in bir başka yakın ortağı, St Petersburglu iş adamı Aleksander Plekhov.

Roldugin ve Plekhov, Putin’in “kasası” olmakla, onun adına gizlice para ve mal varlığı tutmakla suçlanıyor.

Bu yılın başlarında İsviçreli savcılar, Video International anlaşmasıyla bağlantılı olarak açılan banka hesaplarındaki varlıkların gerçek sahipleri olmadıklarını, “paravan kişiler” olduklarını iddia etmişlerdi.

Mahkeme, hesapların gerçek sahibi olarak kimseyi tanımlamadı.

Devlet Başkanı Putin’in 2021’deki maaşı 100.000 doların biraz üzerindeydi. Ancak servetinin 125-200 milyar dolar arasında olduğu ve bunu paravan şirketler ağında ve arkadaşlarının hesaplarında sakladığına dair iddialar var.

Plekhov’u İngiltere hükümeti yaptırıma tabi tutarken, Roldugin’e de onu “Putin’in offshore servetinin koruyucusu” olarak tanımlayan İngiltere, AB ve ABD yaptırım uyguladı.

Kıbrıs bağlantısı

Cyprus Confidential soruşturması, Kıbrıs’ta offshore hizmetler sunan şirketlerin 3.6 milyon gizli şirket kaydına dayanıyor ve Rusya ile yakın mali ilişkilerine ve birçoğu gizli offshore varlıklarını yönetmek için adayı kullanan ve şu anda yaptırım uygulanan oligarklara odaklanıyor.

Bu belgeler arasında Kıbrıs’taki MeritServus adlı bir kurumsal hizmet sağlayıcısının, ilk olarak Distributed Denial of Secrets adlı ihbar grubu tarafından elde edilen belgeleri de yer alıyor. İngiltere bu yılın başlarında, Rus müşterilerinden biri adına yaptırımları ihlal ettiğinin ortaya çıkması üzerine MeritServus’u yaptırıma tabi tuttu.

MeritServus ayrıca Abramoviç’in Kıbrıs’taki şirketleriyle de çalıştı. Serveti 9 milyar dolardan fazla olan Abramoviç spor, sanat ve pahalı mülklere çok sayıda yatırım yaptı. Londra’daki Chelsea Futbol Kulübü’nü 2003 yılında satın aldıktan sonra İngiltere’deki en tanınmış ve etkili Rus oligarklardan biri haline geldi.

Abramoviç, Putin ile olan ilişkisi ve yakın bir mali ilişkiye sahip olduğu ya da onun adına hareket ettiği yönündeki iddialara karşı çıkmıştı.

2010 yılında Abramoviç’in sözcüsü, “[dönemin] Başbakanı Putin ile herhangi bir mali ilişkisi olmadığını” söyledi.

Ve 2021 yılında gazeteci Catherine Belton’a, Putin’s People (Putin’in Adamları) adlı kitabında yer alan ve 2003 yılında Chelsea FC’yi Putin’in emriyle satın aldığını iddia eden kanıtlara atıfta bulunan bir bölüm nedeniyle dava açtı. Dava, yayıncının “durumu daha doğru bir şekilde kaydetme” ve “Abramoviç’in motivasyonlarına ilişkin daha ayrıntılı bir açıklama” ekleme anlaşmasıyla mahkeme dışında çözüldü.

İngiltere ve AB, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından Mart 2022’de Abramoviç’i yaptırım listesine aldı.

AB, Abramoviç için “Putin’e ayrıcalıklı erişimi vardı ve onunla çok iyi ilişkiler sürdürdü. Rus liderle olan bu bağlantı, onun hatırı sayılır servetini korumasına yardımcı oldu” ifadesini kullandı

Abramoviç bu yılın başlarında AB yaptırımlarına mahkemede itiraz etti. Avukatı, kısıtlamaların “kanıta dayalı” olmaktan ziyade Rus işadamının “şöhretinden” kaynaklandığını iddia etti.

Ancak Roldugin ve Plekhov ile yapılan gizli anlaşma, Abramoviç ve Putin arasında yakın bir mali ilişki olduğunu gösteriyor.

Savunma alanında faaliyet gösteren düşünce kuruluşu RUSI’nin Mali Suç ve Güvenlik Çalışmaları Merkezi Direktörü Tom Keatinge, “Bu dava açıkça masaya daha fazla bilgi koyuyor ve Putin ile Abramoviç arasındaki iddia edilen bağlantıyı, saptırılması giderek zorlaşan bir şekilde destekliyor” diyor.

Anlaşma

Kıbrıs ve Britanya Virjin Adaları’ndaki karmaşık bir şirketler ağı ve bir tröst, Abramoviç’in bu işlemdeki rolünü bugüne dek gizledi.

Sızdırılan belgeler, Abramoviç’in 2003 yılında Video International’ın toplam %25 hissesini satın alan iki şirketle olan ilişkisini ortaya koyuyor.

Bu iki şirket – Finoto Holdings ve Grosora Holdings – 2003 yılının başlarında kuruldu. Her iki şirket, bir dizi paravan şirket aracılığıyla, Abramoviç’in yararlandığı bir vakıf olan Sara Trust Settlement’a aitti.

Bu iki şirket Eylül 2003’te Rus reklam devinin %12.5’lik hissesini 130.000 dolara satın aldı.

Putin’in ilk döneminde enerji bakanlığı yapmış olan ve bugün muhalif bir lider olan Vladimir Milov, ödenen fiyatın “gülünç” olduğunu ve hisselerin değerinin çok daha fazla olduğunu söylüyor.

Satın alma sırasında Video International, Rus kanallarında satın alınan her türlü reklam yayın süresinden pay alarak yerel TV reklam pazarında hakim bir konuma sahipti.

Milov’a göre şirket “Kremlin yönetimine çok yakındı”.

Abramoviç yedi yıl boyunca Video International’da hisse sahibi oldu. Bir noktada şirket “2 milyar dolardan fazla” ciro beyan etti. Bu süre zarfında Finoto ve Grosora’ya 30 milyon dolar kar payı ödendi.

Video International 2010 yılında 3 milyar dolar gelir elde ettiğini bildirmişti. Ancak Finoto ve Grosora’nın her biri o yıl yatırımlarını piyasa değerinin altında görünen bir fiyatla sadece 20 milyon dolara sattı.

Finoto Holdings hisselerini, Sergei Roldugin’in sahibi olduğu Med Media Network şirketine sattı.

Finoto Holdings’in satışıyla aynı gün, Abramoviç’le bağlantılı diğer şirket Grosora Holdings de %12,5’lik hissesini daha sonra Aleksandr Plehov’la ilişkilendirilecek olan Namiral Trading Ltd’ye sattı.

Putin’in ‘kasaları’

Putin ve Roldugin arasındaki mali bağlantılar 2016 yılında Panama merkezli hukuk firması Mossack Fonseca’dan milyonlarca gizli belgenin sızdırılmasını içeren Panama Belgeleri’nin bir parçası olarak ortaya çıkarıldı.

Roldugin, Plekhov ile birlikte, Bank Rossiya ve Putin’in en yakın ortaklarından bazıları tarafından yürütülen şüpheli bir kara para aklama planının merkezinde yer alıyordu. Bank Rossiya 2014 yılında ABD hükümeti tarafından “Rusya Federasyonu’nun üst düzey yetkililerinin kişisel bankası” olarak tanımlanarak yaptırıma tabi tutulmuştu.

Roldugin o dönemde New York Times’a yaptığı açıklamada işadamı olmadığını ve “milyonları olmadığını” söylemişti. Ancak, en azından kağıt üzerinde, 100 milyon dolardan fazla bir offshore servete sahip olduğu görülüyordu.

Vladimir Milov, “Rodulgin açıkça… Putin’in kişisel menfaat sahipliğinin örtbas edilmesine hizmet ediyor” diyor.

Panama Belgelerinde Roldugin’in İsviçre’deki banka hesaplarına ilişkin ifşaatlar, bu yılın başlarında dört Gazprombank çalışanının soruşturulmasına ve yargılanmasına yol açtı. İsviçreli savcılar bankacıları Roldugin adına açılan hesapları gerektiği gibi kontrol etmemekle suçlandı.

Ayrıca, Roldugin’i konumu ya da ilişkileri nedeniyle yolsuzluk riskine daha fazla maruz kalabilecek ve uluslararası finans düzenlemeleri kapsamında daha fazla kontrol gerektiren bir kişi olarak tanımlamakta da başarısız oldukları söyleniyor.

İddianameye göre, Gazprombank’taki hesaplar aynı anda hem Med Media Network hem de Namiral Trading Ltd için, Video International’dan “hisse tutmak ve temettü almak” için aynı “amaç ve yapıda” açılmıştı.

Savcılar bu düzenlemenin “Rus siyaset kurumu için… yönetilen varlıkların” doğrudan bir uzantısını temsil ettiğini söyledi.

Savcılar, Roldugin ve Plekhov’un “paravan kişiler” olduklarını ve hesaplardan asıl yararlananlar olmadıklarını iddia etti.

Dört bankacı da mahkum edildi, ancak temyize gidecekleri bildirildi.

BBC, Plekhov, Roldugin, Bank Rossiya ve Rusya Devlet Başkanı Putin’e konuyla ilgili yorum yapmaları için mektup yazdı ancak yanıt alamadı.

‘Gizli kanal’

Birçok zengin Rus, AB üyesi bir ülke olan Kıbrıs’ı offshore yatırım ağlarının bir parçası olarak kullanıyor. ICIJ’den Fergus Shiel, bu ekonomik ilişkiler sayesinde Rusya’nın “Kıbrıs ekonomisine her yıl on milyarlarca dolar katkı sağladığını” söylüyor.

Cyprus Confidential soruşturmasının Avrupa kurumları ve AB üye ülkeleri için “ciddi sorunlar” doğurduğunu da sözlerine ekliyor. “Bu belgelerde, bir AB üyesinin Kremlin, Putin ve yandaşlarının gizli mali operasyonları için bir kanal olduğunu görüyoruz” ifadesini kullanıyor.

Ancak Kıbrıs’ın kendine çeki düzen verdiğine dair işaretler de var.

Ukrayna’nın 2022’deki işgalinin ardından, Putin’in mali varlıklarına yakın olduğu düşünülen birçok Rus, AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu. Bunun Kıbrıs’ta yatırımı olanlar için doğrudan sonuçları oldu.

Kıbrıslı bağımsız milletvekili Alexandra Attalides, “Yaptırımlar, Kıbrıs’ın oligarklar tarafından Putin’in kirli emirlerini desteklemek için kullanılamayacağını ortaya koydu” diyor.

Bu arada, Abramoviç’in zamanını Rusya’nın tatil beldesi Soçi, İstanbul ve Tel Aviv arasında geçirdiğine dair haberler geliyor. Abramoviç Rus, İsrail ve Portekiz pasaportlarına sahip.

Abramoviç, İngiltere ve AB’de yaptırımlara maruz kalmaya devam edereken, hala önemli miktarda varlığa sahip olduğu ABD’de yaptırım uygulanmıyor. BBC News / James Oliver, Harriet Agerholm, Ben Chu, Will Dahlgreen & Becky Dale