Yıllardır basında sıkça gündeme gelen İzmir Aliağa ilçesi gemi söküm tesisleri en son yeni bir olayla gündeme geldi. Fransız ve Brezilya donanmalarına yıllarca hizmet eden ve üzerinde yüz binlerce ton asbest barındırdığı iddia edilen, NAe Sao Paulo isimli geminin Aliağa’ya getirilip sökülecek olması yeni bir tartışmanın başlangıcı oldu, acaba denildiği gibi Gemi Söküm Tesislerinde sökülen gemilerde bulunan asbest çevreye yayılıyor muydu? İşte bu noktadan hareketle Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği (Asta) Aliağa’da bir çalışma başlattı.

Bu çalışma gemi söküm çalışmalarının yoğun olarak yürütüldüğü İzmir’in Aliağa ilçesi için yapıldı. Tüm bir ilçenin tamamını taramak mümkün olamasa da öngörülen alanlarda numuneler alınarak asbestin kamuya açık alanlarda varlığı araştırıldı.

Asbest Arge gurubu ve Aliağa Çevre Platformu (ALÇEP) desteği ile yapılan bu çalışmada numuneler dört asbest söküm uzmanı tarafından faklı zamanlarda yol kenarlarında bulunan yüzeysel tozlardan alındı. Alınan numuneler bağımsız ilgili bakanlık tarafından yetkilendirilen ve TÜRKAK tarafından akredite laboratuvar da inceletildi. Laboratuvar sonucuna göre ilçe merkezinde asbest liflerine rastlanılmadı, lakin özellikle dikkatleri üzerine çeken gemi geri dönüşüm tesisleri yakınından alınan yol kenarı toz numunesinde asbest tespit edildi.

Gemi geri dönüşüm tesislerinde asbest tespit edildi

Asta Aliağa çalışma raporunda şöyle devam edildi: “Şehir merkezinde bulunmaması olumlu görünse de gemi geri dönüşüm tesislerinde tespit edilmesi işin boyutunun faklı olduğu gemi söküm ve dönüşüm işlemi sırasında uygulanan yöntemlerde sıkıntılar olduğunu ortaya koymaktadır. İlgili bakanlıklar tarafından yapılacak daha detaylı bir araştırma ile kesin sonuçlara varılmalıdır. Ülkemizde; asbest bulunma ihtimali olan tüm inşaat faaliyetleri ve söküm, yıkım, tadilat faaliyetlerinde asbest araştırmasının yapılması, tespiti durumunda nasıl sökülüp bertaraf edileceğini belirten “Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği” olmasına rağmen yapılan bu faaliyetlerin neredeyse yüzde 90’ında yönetmeliğin yok sayılması ya da yönetmeliğin işine gelindiği gibi yorumlanması kabul edilemez bir durumdur. Sadece asbest değil tüm tehlikeli maddelerin kullanıldığı alanlardan dünya standartlarının üzerinde uygulama örnekleriyle sökülerek veya temizlenerek bertaraf edilen, İnsan ve çevre sağlığına önem veren en iyi ülke olmak ümidiyle, Kamuoyuna saygıyla duyurulur”.

Asbest kesin kansorejen olarak sınıflandırılıyor

Asbest, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) 1. grupta ‘kesin kanserojen’ tanımlanması ile sınıflandırılıyor. Bu sebeple birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de 2005 sonrası kademeli olarak, son olarak da 2010 yılında kullanımı, her türlü satışı, ithalat ve ihracatı, maden olarak çıkarılması yasaklandı.

Asbestli malzemelerin gerek üretiminde gerekse sökümünde çalışanlar ve söküm alanı çevresinde yaşayanlar, gerekli önlemlerin alınmaması durumunda, farkında olmadan bu maddeye maruz kalabilirler. Dünya genelinde ise, hali hazırda 125 milyon insanın işyerinde asbeste maruz kaldığı tahmin ediliyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, her yıl 90 000’den fazla insanın işyerinde asbest maruziyeti sonucu asbeste bağlı Akciğer Kanseri, Mezotelyoma ve Asbestoz’dan öleceği tahmin ediliyor. Mesleki kanserden meydana gelen her üç ölümden birinin asbest nedenli olduğu tahmin ediliyor.

Asta’nın değerlendirmesine göre işin boyutunun bu kadar olduğunu düşünmek büyük bir iyimserlik olur. Çünü asbest sadece mesleksel olarak öldürmez ve diğer bir kötü yanı da kontamine yani bulaşıcı olmasıdır, çalışanların kıyafetleri ile evlerine ve ev halkına, doğru söküm uygulamaları yapılmadığında ise çevresinde yaşayan insanlara kadar hava ile taşınarak ulaşabilir.