İran’da, Mahsa Emini’nin polis gözetimindeyken hayatını kaybetmesi üzerine başlayan ve görece azalarak süren gösteriler, sosyal medyadan yapılan boykot ve grev çağrıları üzerine birçok şehir ve üniversitelerde yeniden alevlendi.

Sosyal medyada yayımlanan görüntülere göre, Tahran’ın Ekbatan ve Sadabad bölgesinde toplanan kalabalık, yönetim karşıtı sloganlar atarak caddeyi trafiğe kapattı. Tahran Metrosu yolcu peronlarında bekleyenler de slogan atarak gösterilere destek verdi.

Meşhed şehrinde toplanan kalabalık caddede ateş yakarken, Elborz eyaletine bağlı Kerec kentinde sokaklara çıkan göstericiler uzun süre slogan atarak yürüyüş yaptı. Arak ve Zencan gibi şehirlerde de protestolar düzenlendiği görüldü.

Şiraz Tıp Bilimleri Üniversitesinden 209 öğretim görevlisi, yayımladıkları bildiriyle, protesto düzenleyen öğrencilere destek verdiklerini açıklayarak, “tutuklanan öğrencilerin koşulsuz serbest bırakılması, disiplin kurulu kararlarının iptal edilmesi, üniformalı güvenlik güçlerinin ve polislerin kampüse girmesinin engellenmesi” gibi taleplerde bulundu.

Tahran’daki Şehid Beheşti Üniversitesi öğrencileri, arkadaşlarının isimlerinin yazılı olduğu pankartlar taşıyıp slogan atarken, Zehra Üniversitesi Edebiyat ve Sanat Fakültesi öğrencileri kampüsün çeşitli yerlerine yazılar yazıp afişler astı.

Allame Tebatebayi Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi öğrencileri de yayımladıkları bildiriyle boykot ve grevlere destek verdiklerini duyurdu.

Sosyal medyada muhalifler tarafından yapılan paylaşımlarda, ülkede 3 günlük boykot ve grev çağrıları yapılmış, bazı üniversite öğrencileri de boykota destek verdiklerini açıklayarak pazartesi sabahı itibarıyla derslere girmeme kararı aldıklarını duyurmuştu.

Ülkenin bazı kentlerinde esnaf kepenk kapatırken, çağrılara destek verdiği gerekçesiyle İranlı ünlü futbolcu Ali Dayi’nin restoran ve kuyumcu dükkanının mühürlendiği açıklanmıştı.

Bazı idam cezaları onandı

Protestolarla ilgili idama mahkum edilen 6 kişiden bir kısmının cezalarının Yüksek Mahkeme’de onaylandığı ve yakında infaz edileceği bildirildi.

İran’ın Şark gazetesinin haberine göre, Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini Ejei protestolarla ilgili tutuklanan bazı protestocuların yargı sürecinin kısa sürede sonuçlandığını belirtti.

Ejei, bu kapsamda gösteriler sırasında “terör, cinayet, kamu düzenini bozmak” gibi suçlamalarla yargılanan kişilerin idama ya da uzun süreli hapis cezalarına mahkum edildiğini hatırlattı.

Başkan Ejei, “Bozgunculuk yapan ve devlete karşı savaşa girişen, ateşli silahlar ve soğuk silahlarla cinayet işleyen ve güvensizlik yaratan bazılarının cezaları da onaylandı ve bunlar yakında infaz edilecek.” ifadelerini kullandı.

İran’daki gösteriler ve idam cezaları

Tahran’da 13 Eylül’de “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyelerince gözaltına alındıktan sonra fenalaşarak hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Mahsa Emini’nin 16 Eylül’de yaşamını yitirmesi, ülke yönetimine karşı protestolara yol açmıştı.

Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Emir Ali Hacızade, 29 Kasım’daki konuşmasında, ülkede yaklaşık 2,5 aydır devam eden protestolarda güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu 300’den fazla kişinin hayatını kaybettiğini söylemişti. İran Güvenlik Konseyi ise 3 Aralık’ta, toplam ölü sayısının 200’ü aştığını açıklamıştı.

Norveç merkezli İran İnsan Hakları Kurumu (IHR) ise 29 Kasım’da yayımladığı raporda, Mahsa Emini’nin ölümü sonrasında başlayan sokak gösterilerinde güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu 448 protestocunun öldüğünü bildirmişti.

Ülke medyasına yansıyan haberlere göre, gösteriler sırasında 60’dan fazla güvenlik görevlisi yaşamını yitirdi.

Gösteriler sırasında binlerce kişi gözaltına alınırken Yargı Erki Sözcüsü, 8 Kasım’da yaptığı açıklamada, gösteriler sırasında çıkan olaylarla bağlantılı 1024 kişi hakkında iddianame hazırlandığını duyurmuştu.

İran’da yaklaşık 3 aydır devam eden gösterilerle bağlantılı olarak şu ana kadar 6 kişi idama mahkum edilmişti. İdam kararlarının Yüksek Mahkeme tarafından onaylanması gerekiyordu.

İran Ceza Kanunu’na göre, “kamu düzenini bozmak, yeryüzünde bozgunculuk yapmak ve devlete karşı savaş açmak” gibi suçları işleyenler idam istemiyle yargılanıyor.

“Ahlak polisi” kaldırıldı

İran’da “İyiliği Emretme ve Kötülükten Sakındırma Merkezi” Sözcüsü Ali Hanmuhammedi, kolluk kuvvetlerinin bünyesinde yer alan ve “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad Devriyeleri’nin görevinin sona erdiğini açıkladı.

İran devrim lideri Ayetullah Humeyni’nin ailesine ait “Cameran” internet sitesine özel mülakat veren Hanmuhammedi, İran Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri’nin ahlak polisiyle ilgili açıklamalarına ilişkin bir soruyu yanıtladı.

Başörtüsü konusunda yeni planlamalar yapıldığını belirten Hanmuhammedi, “Ülkede tesettür tartışması kamuoyunda dile getirilen bir taleptir ve şu anda bu konuyla ilgili kararlar alınmaktadır. Savcılık ve yargı yetkililerinin talimatıyla Kolluk Kuvvetleri tarafından yürütülen Ahlak ve Sosyal Güvenlik Devriyeleri’nin görevi sona ermiştir.” dedi.

İranlı yetkili, başörtüsü uygulamasının “daha modern yöntemlerle teknolojiden de faydalanılarak devam edebileceğini” ve bu konudaki kararın farklı yetkililer tarafından alınacağını sözlerine ekledi.