Grev çağrıları son günlerde sosyal medya, duvarlara yazılan sloganlar ve dağıtılan bildirilerle yaygınlaştırılırken, Reuters ajansı, görgü tanıklarına atıfla başkent Tahran merkezine toplumsal olaylara müdahale eden Besiç polisinin yerleştirildiğini aktarıyor.

Genel grev eylemliliğinin ilk gününde İran yargısının en üst düzey yetkilisi Gulamhüseyin Muhsini Ejei, güvenlik ve yargı yetkililerini “tehditlerle insanları greve zorlayan” kişileri belirleyip cezalarını vermeye çağırdı.

BBC Farsça servisinin doğrulayarak derlediği bilgilere göre, grev çağrısının etkili olduğu ve çarşıların kayda değer oranda kapandığı şehirler arasında Tahran’ın yanı sıra Bender Abbas, Şiraz, İsfahan, Kirmanşah, Arak, Meşhed, Cevanrud, Kamiyaran, Merivan, Kazvin de var.

Tahran’daki Şehid Beheşti Üniversitesi öğrencilerinin kar altındaki protestosu ve İran Khodro otomotiv şirketi işçilerinin fabrika önünde ateş yakarak sürdürdükleri grev de devam eden eylemler arasında.

Tahran ve birçok şehirde protestolar dükkan ve işyeri kapatmalar, grevler ve üniversite öğrencilerinin eylemleri ile devam ediyor

Hükümet denetimindeki medyada ise işyerlerinin kapalı olmadığı sokakların resimleri ve hayatın normal seyrinde devam ettiği haberleri yer alıyor.

İran’da, genç bir kadının gözaltında ölümü üzerine başlayan protestolar üçüncü ayında devam ediyor.

Mahsa Amini, başörtüsüyle ilgili katı kuralları çiğnediği iddiasıyla ahlak polisi tarafından gözaltına alınmış ve 16 Eylül günü hastanede ölmüştü.

Polis Mahsa Amini’nin kalp krizi geçirerek öldüğünü söylerken genç kadının başına ahlak polisi tarafından copla vurulduğu yolunda haberler de yayınlanmıştı.

Amini’nin ölümü ardından önce esasen kadınların başını çektiği ve ahlak polisinin hedefte olduğu protestolar giderek, yoksulluk, işsizlik, eşitsizlik, adaletsizlik ve yolsuzluktan, giderek rejimin tamamından hoşnutsuz bir çok kesim arasında yaygınlaştı.

Ahlak polisinin statüsü konusunda neler konuşuluyor?

İran medyasında çıkan haberlere göre İran’ın Ahlak Polisi Sözcüsü Ali Khanmohammadi, bugün verdiği bir röportajda, “ahlak polisinin görevinin sona erdiğini” söyledi; ancak bu denetimlerin “daha yeni, daha modern, daha hatasız yöntemlerle” ve “bu alanda geliştirilen teknolojilerin” kullanılmasıyla yapılması gerektiğini belirtti.

Diğer taraftan, Meclis Kültür Komisyonu üyesi Hüseyin Celali’nin Kum kentindeki başörtüsü yanlısı kadınlara seslendiği bir videosu bugün paylaşıldı.

Videoda Celali, “Başörtüsü ve İffet Planı’nın önümüzdeki iki hafta içinde uygulanacağını” söyledi ve “iffet ve tesettürden çekilen İslam Cumhuriyeti’nden çekilir” ifadelerini kullandı.

İran’ın başsavcısı Muhammed Caferi Montazeri, hafta sonundaki bir etkinlikte bir soru üzerine ülkedeki İslami kıyafet yönetmeliğini uygulamakla görevli ahlak polisinin dağıtıldığını söylemişti.

Ancak BBC Farsça Servisi muhabiri Siavash Adralan ve BBC’den Marita Moloney’in hazırladığı habere göre, bu konuda henüz hükümetin diğer kurumlarından destekleyici bir açıklama gelmemiş; yerel medya organlarında, bu sözlerin yanlış yorumlandığı şeklinde değerlendirmeler de yer almıştı.

Montazeri, kendisine ahlak polisinin lağvedilip lağvedilmediği sorulduğunda dini bir konferanstaydı.

Montazeri, “Ahlak polisinin yargıyla hiçbir ilgisi yoktur ve kurulduğu yer tarafından kapatılmıştır” dedi. Ama yargının “davranışlarla ilgili denetimlerini toplum düzeyinde sürdüreceğini” eklemişti.

İran’da ahlak polisi bürosu yargıya değil, İçişleri Bakanlığı’na bağlı.

Montazeri Cumartesi günü İran parlamentosunda kadınların başörtüsü takmasını zorunlu kılan yasanın görüşüleceğini de söyledi.

BBC ve diğer uluslararası medya kuruluşlarının başsavcı Montazeri’nin sözlerini haber olarak duyurması üzerine İran’da devlet denetimindeki bazı medya kuruluşlarından tepkiler gelmeye başladı.

Devlet denetiminde Arapça yayın yapan El Alem televizyon kanalı “kimileri başsavcının sözlerini yanlış yöne çekmeye çalışıyor. Muhammed Cafer Montazeri’nin sözlerinden en fazla ahlak polisi devriyelerinin artık yargıya bağlı olmadığı sonucu çıkarılabilir” yorumuna yer verdi.

Muhafazakar yayın organı Öğrenci Haber Ağı (SNN) “sahte başlıklar” diye tepki göstererek başını örtmenin İran’da hala “yasal zorunluluk” olduğunu yazdı.

Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahyan ise Sırbistan’a yaptığı ziyaret sırasında ahlak polisi konusunda başsavcı Montazeri’nin sözleri sorulduğunda, ne doğruladı ne yalanladı.

“İran’da her şey demokrasi ve özgürlük çerçevesi içerisinde ilerliyor” demekle yetindi.

‘Biz burada bir devrim yapıyoruz’

Doğrulandığı takdirde ahlak polisinin lağvedilmesi protestoculara verilmiş büyük bir ödün olur.

Fakat öyle olsa bile, kadınların sokaklarda ateş yakıp başlarındaki örtüleri yaktığına tanık olunan İran’da bunun protestoları durdurmaya yeteceğinin bir garantisi yok.

İranlı bir kadın BBC Dünya Servisi’nin Newshour programında soruları yanıtlarken, “Hükümet ahlak polisini lağvetme kararı verdi diye gösteriler sona erecek değil” dedi.

“Hükümet başörtüsünün bireysel tarcihe bağlı olduğunu söylese bile yetmez. İnsanlar İran’ın bu hükümet işbaşında oldukça bir geleceği olmadığını biliyor. İran toplumunun daha ılımlı ve daha gelenekçi farklı kesimlerinden kadınlara, daha çok haklarını alabilmek için destek olacağını göreceğiz” diye sürdürdü.

Bir başka İranlı kadın aynı programda, “Biz, göstericiler, artık başörtüsünü geçtik. Zaten 70 gündür başımızı örtmeden sokağa çıkıyoruz. Biz burada bir devrim yapıyoruz. Başörtüsü bunun başlangıcıydı ve şimdi biz diktatörün ölümü ve rejimin değişmesi dışında hiçbir şeyi kabul etmiyoruz” dedi.

Ahlak polisinin statüsü konusunda ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’den de açıklama geldi. Blinken İran ahlak polisinin lağvedilmesinin “olumlu bir şey” olabileceğini söyledi ve “Bu protestoların başını çeken İran’ın genç insanları özellikle de kadınların olağanüstü cesareti”nden övgüyle söz etti. BBC Türkçe