İşçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi, karşılıklı anlaşmak suretiyle yeni bir sözleşme imzalayarak sona erdirilebiliyor. Buna ikale (bozma sözleşmesi) veya karşılıklı sonlandırma sözleşmesi deniliyor. İş Kanunu’nda veya Borçlar Kanunu’nda ikaleye ilişkin bir hüküm bulunmuyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın aktardığına göre, ancak, 2003 yılında kabul edilen İş Kanunu’nda işe iade hakkı veren iş güvencesi hükümleri hayata geçtikten sonra ikale yaygınlaştı. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi de 21 Ekim 2020 tarihinde aldığı kararla ikaleye ilişkin ilkeleri belirledi.

İKALE İLE AYRILAN İŞÇİ İŞE İADE DAVASI AÇAMAZ

İşçi ve işverenin karşılıklı anlaşarak iş akdini sona erdirmesinin işçi açısından bazı sonuçları vardır. İşçi ikale ile yapılan ödemeler dışında ayrıca ihbar ve kıdem tazminatı talebinde bulunamaz. Ancak, karşılıklı yapılan anlaşmada yer alıyorsa ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, işsizlikte boşta geçen süre ücreti gibi ödemeler yapılabilir.

İkale ile işten ayrılan işçi işsizlik ödeneğinden yararlanamaz. İkale işe iadeye ilişkin iş güvencesinden yararlanma hakkını da ortadan kaldırır.

Bununla birlikte Yargıtay, ikale imzalayarak ayrıldıktan sonra işçinin işe iade davası açması halinde ikale talebinin kimden geldiği, sözleşme yapılması konusunda işçinin makul yararı olup olmadığı, işçinin iradesinin fesada uğratılıp uğratılmadığı gibi konularda mahkemelerin değerlendirme yapmasını istiyor.

İKALE İŞÇİNİN MEVCUT ALACAKLARINI ORTADAN KALDIRMAZ

Yargıtay’ın söz konusu ilke kararına göre, ikalenin şekli, yapılması, kapsamı ve geçerliliği hususlarının Borçlar Kanunu’na uygun olması gerekir. İkalenin hukuka uygun olup olmadığının denetiminde iş hukukundaki “işçi yararına yorum” ilkesi göz önünde bulundurulur.

İkale iş sözleşmesini ortadan kaldırdığı için sözleşmenin taraflar bakımından yeni haklar ve borçlar doğurmasına engel olur. Hak ve borçlar geleceğe etkili olarak ortadan kalkar. Sözleşmenin sona ermesinden önce doğmuş olan haklar ikale ile ortadan kalkmaz.

YARGITAY’DAN ÖNEMLİ KARAR

Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (Esas No 2023/18033, Karar No: 2023/16711) yakın tarihli kararında iki bölge idare mahkemesi kararı arasındaki uyuşmazlığı giderdi. Yargıtay kararına konu dosyaya göre, bir banka farklı kentlerdeki personeli ile yollarını aynı ikale metni ile ayırdı. Personele ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin ücreti ve bunlara ek olarak net ücretin 6 katı tutarında ödeme yapmayı kabul etti.

Ancak, farklı kentlerdeki personel izin sürelerinin ücret ödenmesinin son ücret yerine daha düşük ücretten ve eksik gün üzerinden yapıldığını iddia ettiler. Bölge idare mahkemelerinden biri personelin eksik ödeme iddiasını kabul ederken, diğer bölge idare mahkemesi ise işverenin ikalede kararlaştırılan tutarın tamamını ödediği, ikale imzalayan bankacının daha fazla alacağının bulunduğuna yönelik işverenden talepte bulunmasının dayanağının kalmadığı yönünde karar verdi.

Uyuşmazlığın giderilmesi talebi üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay’ın kararında, ikalenin mevcut doğmuş hak ve borçlar üzerinde bir etkisi bulunmadığı, bu nedenle işçinin ödenmemiş ücretlerini, ücret eklerini, fazla çalışma ücretlerini, kullandırılmayan yıllık izin ücretlerini talep hakkının devam edeceği belirtildi.

Söz konusu ikalelerde talebin işverenden geldiğinin anlaşıldığı kaydedilen kararda, ikale metinlerinde “işçinin işverenden başka hiçbir hak ve alacağının kalmayacağının” kararlaştırıldığı belirtildi. İkale metinlerinin hiçbir yerinde açıkça ibra kaydı geçmediği gibi işçi işvereni ibra etmiş olsa dahi bu tür bir düzenleme Borçlar Kanunu’na aykırı olduğundan geçerli kabul edilemeyeceği ifade edildi.

Yargıtay kararında, ikale imzalamış personelin kullanılmayan izin parası gibi daha önceden doğmuş alacakları varsa ödenmesi gerektiği belirtildi.