Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) Genel Müdürü Ahmet Türkoğlu, Türkiye’nin enerji hub’ı hedefinin hayata geçirilmesi için üzerlerine düşen görevi yerine getirmeye hazır olduklarını söyledi. Bölgesinin önde gelen doğalgaz tüketicilerinden Türkiye’nin, öteden beri hedeflediği bölgesel enerji merkezi haline gelme hayali son dönemde iyice canlandı. Tartışmaların fitilini, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in açıklamaları ateşlese de, Türkiye’nin kendi doğalgazını üretmeye iyice yaklaşması da konuyu gündemin kalıcı maddeleri arasına aldı. Rusya Lideri Putin, kendisine ambargo uyguladığı için gazını kestiği Avrupa ülkelerinin ihtiyacının Türkiye’de oluşturulacak bir gaz merkezi üzerinden karşılanabileceğini açıklayınca, “tek ülkenin gazı ile bu iş olmaz” sesleri yükseldi.

Hukuki zeminlerdeki eksiklikler giderildi

Ardından diğer gaz tedarik kaynakları gözden geçirildi, muhtemel yeni arz kaynaklarına ilişkin projeler masaya yatırıldı. Tüm bunlara, kendi doğalgazını üretmeye hazırlandığı gerçeği eklenince, bugüne kadar “enerji geçiş ülkesi” konumundaki Türkiye’nin “enerji merkezi” konumuna terfi etmesinin önünde bazı altyapı ve hukuki zemin eksiklerinin giderilmesi ile zaman dışında bir engel kalmadığı anlaşılıyor. Türkiye’de doğalgazın fiyatlandırıldığı tek borsa olan Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) Genel Müdürü Ahmet Türkoğlu, Türkiye’nin enerji merkezi olma hedefi ve borsanın faaliyetleri konusundaki EKONOMİ’nin sorularını cevaplandırdı:

EPİAŞ Türkiye’nin doğal gaz ticaret merkezi olması meselesinin neresinde? EPİAŞ, kurulduğu 2015’ten bugüne hub olma hedefine sahip bir borsa. Bu anlamda da hem elektrikte hem doğal gazda piyasalarımızı geliştirdik. Spot ve vadeli piyasaları oluşturduk. Aslında bunlar referans fiyatları ile hub olmanın gereği. Bu anlamda biz hazırız. Tabii hub olmak için ülkenin kendisinin de üretici olması gerekiyor. Karadeniz gaz keşfini duyunca çok mutlu olduk. Çünkü böylece hub olmak için önemli bir gereklilik daha yerine getirilmiş oldu. Dolayısıyla biz borsa alt yapısı olarak hub olmaya hazırız. Tabii bunun altyapı anlamında, taşıma anlamında birtakım gereklilikleri de olacaktır. Onları da zamanla göreceğiz.

Şu anda EPİAŞ’ta işlem gören elektrik Türkiye’deki tüketilen elektriğin tamamı mı? Hayır, biz elektriğin tamamını görüyoruz ama ikili anlaşmalar dediğimiz bir piyasa var. O ikili anlaşmalarda üreten ve tüketen kendi aralarında anlaşıp, alıp satabiliyor. Şu anda piyasanın yarısı ikili anlaşmalar tarafında, hatta bazen bu oran yüzde 55’e çıkıyor. Kalan kısım da EPİAŞ üzerinden işleme tabi oluyor. Bizde de gün öncesi piyasası var, gün içi piyasası var ve vadeli piyasalar var. Bunların yanına bir de dengeleme piyasasındaki uzlaştırmayı eklersek toplamda piyasanın yarısı diyebiliriz.

Vadeli piyasalarda fiyat üretmek zor

Peki burada vadeli işlem piyasası ya da vadeli kontratlar ne kadar işlem görüyor? Şu an itibariyle fiyatlardaki tahmin etmenin zorluğu özellikle arz kaynaklı doğal gaz ve kömür fiyatlarındaki yüksek literatürden dolayı vadeli piyasaların da yeni fiyat üretmek zor. Dolayısıyla şu an beklediğimiz oranda gitmiyor. Ama piyasa dengeye geldiğinde daha rahat fiyatlama olacaktır. Çünkü vadeli piyasada önümüzdeki bir yıl boyunca satma taahhüdünde bulunuyorsunuz. Gelecek bir yılın fiyatını tahmin edemiyorsanız biraz daha beklemeyi tercih ediyorsunuz.

Vadeli piyasaların likiditesi yüksek

Yani bu kontratlar ne kadar çok işlem görürse buraya daha o kadar çok finansal yatırımcı girecek… Tabii ki. Yani normalde biliyorsunuz yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması (YEKDEM) var. YEKDEM’de fiyat ve alım garantisi var. Aslında bizim vadeli piyasalarda sattığınızda da garanti satış oluyor. Dolayısıyla YEKDEM’den daha değerlidir vadeli piyasalar. Vadeli piyasalar likiditesi yüksek olduğundan yatırımcı fiyat sinyali alıp ona göre fizibilite yapabilir.

Gündeminizde piyasayı geliştirecek, derinleştirecek ne gibi yeni çalışmalar var? Şu an gün içi piyasamızı çalışıyoruz. Gün içi piyasamızın biraz daha güncellenmeye ihtiyacı vardı. Onu 2023 yılı ortası itibariyle devreye almış olacağız. Bir de enerji piyasası yönetim sistemimiz var. Dengeleme güç piyasasının yenilenmesi lazım. Onun uzlaşma kısmı devreye alındı bu ay zaten. Geri alan kısmı da gelecek yıl bitirmiş olacağız.

Fazla üretiminizi satabiliyorsunuz

Gün içi piyasası neyi değiştirecek, neyi etkileyecek? Ne tür imkanlar sunacak yatırımcılara? Gün içi piyasası, biraz daha dengeleme piyasası. Gün öncesi piyasasından alıp satıyorsunuz bugün yarın için bir teklif veriyorsunuz. Örneğin rüzgarcı iseniz ‘şu saatte 5 MW satacağım’ dediniz ama üretiminiz 4 MW oldu. İşte o kalan 1 MW’ı gün içi piyasasından alabilirsiniz. Yani elinizde önceden taahhüt ettiğinizden fazla elektriğiniz ya da gazınız var, onları da saatlik bazda satabiliyorsunuz gün için piyasada. Mehmet KARA/ekonomim