Deprem bölgesinde yaralar sarılmaya çalışılırken bir yandan da gözler seçime çevrildi. Yıkıma uğrayan illerde seçimlerin nasıl yapılacağı merak konusu. Bu konuyu netleştirmek için Yüksek Seçim Kurulu (YSK) harekete geçti. YSK heyeti, bölgenin şartlarını yerinde gözlemlemek için depremden hasar gören illere gitti. 11 ili ziyaret eden heyet çalışmalarını tamamladı.

Deprem olan illerde seçim nasıl yapılacak?

YSK, şehirleri adeta yok eden, binlerce vatandaşın hayatını kaybettiği deprem felaketinin etkilerini yerinde incelemek için bir heyet oluşturdu. Heyet geçen günlerde depremden zarar gören 11 il ile 62 ilçede tek tek incelemelerde bulundu. Sabah gazetesinin haberine göre deprem nedeniyle ilini terk etmiş vatandaşın oyunu rahat bir şekilde kullanmasının sağlanması öncelikler arasına alındı. Çalışmalarını tamamlayan heyetin ön izlenimlerini aktardığı ve YSK’ya “Seçimin yapılmasının önünde bir engel olmadığı” yönünde görüş bildirdiği öğrenildi.

Başka illere giden vatandaşlar oylarını nasıl kullanacak?

Bu görüşe paralel olarak YSK’da seçime dönük çalışmalara hız verildi. Deprem sonrası bölge dışına çıkan 3 milyon 300 bin civarındaki vatandaşın yaklaşık 1,5 milyonunun seçmen olduğu hesap ediliyor. Başka illere giden vatandaşın oy kullanabilmesini sağlamak için Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü hızlı bir adres güncellemesi yapacak. Seçmen kütükleri buna göre güncellenecek. Vatandaşın sandığa gitmesini sağlamak için bazı kolaylıkları içeren düzenlemeler yapılacak. Depremzedelerin adres nakli yapmaları için kampanya yürütülecek.

Deprem bölgesinde seçmen kayıtları naslı belirlenecek?

YSK’nın düzenlemelerine göre seçmen kütüklerinin güncelleştirilmesi amacıyla kullanılan Merkezi İdare Nüfus Sistemi (MERNİS) verileri esas alıyor.

Seçim kararnamesinin yayınlanmasının ardından YSK, İçişleri Bakanlığı’ndan bu sisteme giriş yetkisi alacak, ardından seçmen kütüklerini güncel hale getirecek.

YSK kendi takvimine göre bu sisteme göre yapılacak güncellemeyi sonlandırıyor ardından son liste oluşturuluyor. Güncel kütükler yine YSK’nın takvimine göre siyasi partiler ve vatandaşlarla paylaşılacak.

Bu konuda merak edilen konulardan bir tanesi de, sandıkların taşınıp taşınmayacağı, yani bir ildeki seçmenlerin başka bir ilde oy kullanıp kullanamayacağı.

Yasalara göre iller arasında sandık taşınması mümkün değil ama aynı seçim bölgesinde, aynı ilin ilçeleri arasında bu mümkün.

Yasada bu durum, “298 sayılı Seçimlerin Genel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanunu’nun 14. maddesine eklenen 16. fıkra, “Seçim güvenliği açısından gerekli görülmesi durumunda, vali veya il seçim kurulu başkanının oy verme gününden en geç bir ay önce talepte bulunması halinde, o yerdeki sandıkların en yakın seçim bölgelerine taşınmasına, sandık bölgelerinin birleştirilmesine, muhtarlık seçimleri hariç olmak üzere seçim bölgelerinin birleştirilmesi ile seçmen listelerinin karma şekilde düzenlenmesine ve bu hususların ilanına karar vermek.” olarak düzenleniyor.

Seçmen nüfus kayıtları nasıl taşınacak?

Yasal düzenlemelere göre, yerleşim yeri adresini başka il ve ilçelere aldırmak isteyen seçmenler başvurularını, adres beyan formu ile birlikte elektrik, su, telefon, doğalgaz abonelik sözleşmesi veya faturası, noter tasdikli kira sözleşmesi gibi belgelerden birisi ekleyerek yapabilir.

Bu başvuru, askı süresi içinde herhangi bir yer nüfus müdürlüğüne yapılabilir. Başvuruyu alan nüfus müdürlüğü başvuru belgelerini adresin bulunduğu ilgili nüfus müdürlüğüne aynı gün faks veya elektronik ortamda iletecek.

İlgili nüfus müdürlüğünce tescil edilen adres beyan formu ve ekleri ilgili ilçe seçim kurulu başkanlıklarına karar verilmek üzere derhal gönderilir. Bu işlemin ardından seçmen bulunduğu yer oy kullanma hakkını kazanacak.

Depremzedelerin oyları hangi ile yazılacak?

Depremden göç edenlerin kullandıkları oylar, bulundukları, yani oy kullandıkları yere sayılacak. Deprem sonrasında, yurtdışında olduğu gibi, depremden etkilenenlere ayrı sandık kurulması gibi konular üzerinde yorum yapılsa da böyle bir uygulama yasal olarak mümkün değil.

Deprem bölgesindeki seçmenler için yürürlükteki yasa ve mevzuat ile YSK içtihatları uygulanacak. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, bu konuda şu açıklamayı yapmıştı:

“Yeni kanuni düzenlemeye gerek yok. YSK’nın daha önce aldığı kararlar var. Herkes meskun olduğu yerde oyunu kullanacak. Seçim listeleri yayınlandığında, askıya çıktığında, o askıda insanların itirazı varsa itiraz edecek, adres değişikliklerini işleyecek ve ona göre oy kullanacaklar yani bunlar için yeni bir düzenlemeye o yüzden ihtiyaç yok. Mükerrer oy kullanma ihtimali yok. Deprem bölgesinde sandıkların nereye kurulacağına YSK karar verecek. YSK kurmak isterse ona bakacaktır.”

Seçmen kağıtları nasıl dağılacak?

Deprem sonrası, birçok nedenden dolayı bölgede oturanların seçmen kağıtlarına ulaşması zor olacak. Normalde, vatandaşlar seçmen kağıtlarını muhtarlıklara giderek alıyordu. YSK, böyle olumsuz koşulların yaşandığı durumlarda seçmen kağıtlarının dağıtımını yapabiliyor. Sandık seçmen listelerinin kesinleşmesinin ardından seçmen kağıtlarının dağıtımı yapılacak.

YSK’nın bu konudaki düzenlemesinde, “İlçe seçim kurulu başkanı; 298 sayılı Kanunun 44. maddesi hükmüne uygun biçimde hazırlanmış seçmen bilgi kâğıtlarının sağlıklı ve kısa zamanda seçmene ulaştırılmasını mahalli posta idaresi veya ilçe ve köylerde memur aracılığı ile yaptırabilir. Bu yollarla dağıtım mümkün olmadığı takdirde ilçe seçim kurulu başkanı, seçmen bilgi kâğıtlarının dağıtılması işlemlerinde 7062 sayılı Kanunun 10. maddesinde belirtilen daire veya müesseselerin memur ve hizmetlilerini görevlendirebilir.” deniliyor.

Sandık kurulları nasıl oluşacak?

YSK düzenlemesine göre, sandık kurulu başkan ve üyelerinin seçimi İlçe Seçim Kurulunca yapılıyor. Aynı yöntem deprem bölgesinde de uygulanacak.

Sandık kurulu bir başkan, bir kamu görevlisi üye ve son milletvekili genel seçiminde Türkiye genelinde en çok oy alan üç siyasi partinin bildirdikleri birer isimden oluşuyor ve aynı usulle yedek üye seçiliyor.

Siyasi partiler üye bildirmez ise eksiklik kamu görevlileri veya seçmenler arasından seçilecek üye ile doldurulur. Sandık kurulu başkan ve üye seçimleri, yurt dışında öncelikle sandığın kurulacağı yerde görevli kamu görevlisi ve seçmenler arasından yapılıyor.

Deprem bölgesinde görevli kamu çalışanları ile AFAD gibi kurumların çalışanlarının görev alması da mümkün.

Depremde kimliğini kaybedenler oylarını nasıl kullanacak?

Evet kullanabilir ancak kimlik yerine geçecek belge alması gerekir. YSK düzenlemelerinde, oy kullanma için gerekli belgeler şöyle sıralanıyor: “Seçmenin, Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı, geçici kimlik belgesi, nüfus cüzdanı, resmî dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hâkim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askerî kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmî nitelikteki belgelerden biri ile kimliğini tespit eder. Bu belgelerde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası yer almıyorsa temsilcilikçe verilmiş seçmeni tanıtacak nitelikte Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan nüfus kayıt örneğinin ibrazı gereklidir. Bu şekilde kimliğini ispata yarayan belge ibraz edemeyen seçmene oy kullandırmaz.”

Bu düzenlemeye göre, kimlikleri bulunmayanların nüfus kayıt örneklerini sunmaları gerekecek ve bu belgedeki TC numarası, oy kullanırken seçim sistemi portalından kontrol edilecek, başka yerde oy kullanmadıysa ve seçim sandığında kaydı varsa oy kullanmasına izin verilecek.