Geçen yılı rekor harcama ile kapatarak perakende sektörüne can suyu olan turist alışverişinde alam zilleri çalmaya başladı. Yabancı ziyaretçilerin deprem korkusu nedeniyle Türkiye seyahatlerini ya ertelediğini ya da iptal ettiği belirten sektör temsilcileri, bu durumun alışverişe de yansıdığını belirtti. Yerli tüketicinin mart ayı itibariyle deprem psikolojisinden yavaş yavaş uzaklaşarak deprem öncesi döneme yaklaştığını dile getiren iş insanları, yabancı tarafında yüzde 50’yi bulan kayıp oranının yaz aylarına sirayet etmesinden endişeli. Kaybın lüks grupta çok daha yüksek seviyede gerçekleştiği belirtilirken, Türkiye’yi derinden sarsan felaketin yaralarını sarmada önemli rolü olan ekonomik aktivitenin devamı için deprem söylemlerinde dikkatli olunması ve turizm tanıtımına özen gösterilmesi gerektiği dile getiriliyor.

Yerli deprem öncesine döndü

Bünyesinde Machka, Twist ve İpekyol gibi markaları bulunduran İpekyol-Miroglio Genel Müdürü Uğur Ayaydın, yıla yüzde 100 büyüme hedefi ile başladıklarını, depreme kadar da beklentilerinin de üzerinde bir satış rakamına ulaştıklarını anlattı. Bu dönemi son yılların en iyi Ocak başlangıcı olarak tanımlayan Ayaydın, “Deprem ile birlikte sert bir düşüş oldu. Sonra ufak ufak toparlanma başladı. Hatay’da meydana gelen 6,4 büyüklüğündeki deprem ile birlikte satışlar ikinci kez yeniden bıçak gibi kesildi. Mart ayı ile birlikte satışlar yeniden normalleşmeye başladı ve geçen hafta itibariyle satışlar ocak ayı rakamlarına döndü” dedi. Ancak bu dönüşün ocak ayından farklı olduğunu dile getiren Ayaydın, “Şöyle bir farkla geldi. Depreme kadar inanılmaz yabancı da vardı. Ama deprem ile birlikte yabancı satış tarafında da sıkıntı başladı. Yerli toparlandı ama yabancıda küçülme sürüyor. Gidişat bu durumun devam edeceği ve geçen yaz kadar güçlü bir yabancı satışının gerçekleşmeyeceği yönünde” şeklinde konuştu. Türkiye’de büyük bölümü AVM’lerde olmak üzere 250’ye yakın mağazası bulunan grup, cadde mağazaları ve merkez ofis için de önlemleri almış durumda.

“Dengeyi tutturamıyoruz”

Tüketici davranışının alışverişe yansımasında önemli ipuçları içeren başka bir grup da Orka Holding. Bünyesinde Damat Tween ve D’S damat gibi markalarını bulunduran, Beverly Hills Polo Club’ın da temsilciliğini yapan Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu da deprem psikolojisinin alışverişe yansıdığını ve işlerin şubat ayı ile birlikte sert bir şekilde düştüğünü ifade etti. Depreme kadar satışların gayet iyi gittiğini dile getiren Orakçıoğlu, “6 Şubat haftası satışlarda düşüş oranı yüzde 50’yi buldu. İlerleyen haftalarda bu oran azalarak devam etti. Mart ile birlikte toparlanma başladı ve bu durum işlerimize de yansıdı. Ancak yabancı satışlar tarafında aynı durumu ne yazık ki gözlemleyemiyoruz. Yabancılarda tedirginlik hakim… İstanbul depremi tedirginliği yabancı ziyaretleri, haliyle turist alışverişini negatif etkiledi” diye konuştu.

Bu noktada deprem bilinci oluştururken dengeye dikkat edilmesi gerektiği çağrısında bulunan Orakçıoğlu, şöyle devam etti: “Birçok şeyde olduğu biri bu konuda da dengeyi tutturamıyoruz. Mutlaka deprem ile ilgili önlemler alınmalı, konuşulmalı ama sanki yarın İstanbul’da deprem olacakmışçasına adeta bir kampanya yürütülüyor. Bunun dozunu iyi ayarlamak lazım. Bu durum yurtdışından gelişleri etkiliyor. Deprem bölgesindeki yıkık binaları göstererek insanların gelmesini bekleyemezsiniz. Mümkün değil kim olursa olsun gelmez, ben de gitmem…”

Turizmi kaybetmemek için bu yıl çok iyi tanıtım yapılması gerektiğini vurgulayan Orakçıoğlu, “Depremin yaralarını sarmak için ekonomik aktiviteye ihtiyaç var, işimize sarılmak zorundayız. Aksi halde geçen yılki turist alışverişi rakamlarına ulaşmak zor” dedi.

Bir tek LC Waikiki’nin satışları düşmedi

Görüştüğümüz markalar arasında deprem sonrası satışları düşmeyen tek marka Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’nın da en büyük hazır giyim devlerinden LC Waikiki oldu. Zira deprem döneminde kendisine bir şey almaktan imtina eden tüketiciler, depremden etkilenen vatandaşlar için seferber oldu ve bu kapsamda ilk durakları da LC Waikiki mağazaları olarak öne çıktı. Markanın Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük, deprem bölgesinde çok sayıda mağazaları bulunduğunu ve Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay dışında kalan diğer illerde faaliyetlerin yeniden başladığını aktardı. Küçük, “Bizde depremden sonra fazla düşüş olmadı. Çünkü mağazalarımızdan çok fazla miktarda yardım ürünü alımı oldu” dedi. Ancak yabancı tarafındaki düşüşün kendilerinde de hissedildiğini dile getiren Vahap Küçük, “Deprem korkusu ile belli bir oranda turist gelişini ya erteledi ya da iptal etti. İstanbul’da turist satışının yoğun olduğu mağazalarda düşüşü gözlemliyoruz. Sur içi bu anlamda daha fazla etkilendi diyebiliriz. Ama genele baktığımızda Akdeniz bölgesi fena değil” şeklinde konuştu.

Sosyal market sayısı 30’a çıktı

LC Waikiki, depremden etkilenen vatandaşlar için örnek bir de proje başlattı. Deprem bölgesinden diğer illere çok sayıda göç oldu ve depremden etkilenen vatandaşlar sadece üzerlerindeki kıyafetleri ile farklı illere gitti. LC Waikiki de bu kapsamda AFAD ve Kızılay ile sosyal market projesi başlattı. Hem deprem bölgesindeki iller hem de göç alan illerde sosyal market ya da çadır mağazası açtı. Ücretsiz şekilde hizmet alınabilen sosyal marketler halihazırda Malatya, İzmir, Sivas, Antalya, Mersin ve Adana’da bulunuyor. Vahap Küçük, farklı şehirlerde de açılacak sosyal market sayısının 25-30’a çıktığı bilgisini verdi.

Lüks segmentte düşüş oranı yüzde 50’yi buldu

Deprem, yabancı satış oranının çok daha yüksek seviyede seyrettiği lüks markaları çok daha fazla etkiledi. Söz konusu kategoride hem toplam satış oranları hem de yabancı oranı geriledi. Türkiye’de bulunan 30’dan fazla mağazasında Calvin Klein’den Versace’ye, Armani’den Hugo’ya, DKNY’den Guess’a kadar birçok markanın satışını gerçekleştiren Çiçek İç Giyim Yönetim Kurulu Üyesi İzzet Stamati, lüks segmentte geçen yıl ocak-şubat döneminde yüzde 50/50 olan yabancı yerli satış oranının yüzde 70 yerli lehine değiştiğini söyledi. Bunun yabancı satış oranında yüzde 50 düşüş anlamına geldiğini dile getiren Stamati, toplam satışlarda da yine yüzde 25 civarında düşüş gözlemlendiğini aktardı. Bunun bir diğer sebebinin de Türkiye’nin artık pahalı bir ülke haline gelmesi olduğunu anlatan Stamati, “Kıyafette hem yerli hem de ithal markalarda pahalı hale geldik. Çünkü TL maliyetler sürekli yükseliyor. Geçen seneki karlılıklar bu sene mümkün değil” şeklinde konuştu.

Mart ile birlikte satışlar yeniden normale döndü

Ocak ayını oldukça iyi geçiren, şubata ise çok daha yüksek satış rakamları ile başlayan başka bir marka da Derimod oldu. Türkiye’de 100’e yakın mağazası bulunan markanın Başkan Yardımcısı Murat Zaim, deprem ile birlikte yaşanan süreci şöyle aktardı: “Şubat ayına oldukça iyi başlamıştık ve beklentimiz ocak ayından fazla ciro yapmaktı. Maalesef hepimizi derinden etkileyen deprem dolayısıyla, işlerimizde önemli düşüşler oldu. Depremin ilk haftası, bir önceki haftaya göre yaklaşık yüzde 35 ciro düşüşü yaşadık. Bölge mağazalarımızın da kapalı olması işlerimizi etkiledi. Buna rağmen, cirolarımız her hafta bir önceki haftanın üzerine çıktı. Mart ayında ise ciddi bir toparlanma görüyoruz. Mart’ın 2. haftası ile beraber, 4 tane de mağazamız kapalı olmasına rağmen, bütçemizi geçmeye başladık ve işler bizim açımızdan şu an için normal seyrine döndü diyebilirim.” Yener Karadeniz/ekonomim.com