İran’ın ABD’yle tutuklu takası gerçekleştireceği haberlerinin ardından, uranyum zenginleştirme çalışmalarını kayda değer ölçüde yavaşlattığı iddia edildi. Eski ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ise görüşmelere tepki gösterdi.

ABD’nin önde gelen gazetelerinden Wall Street Journal’a (WSJ) konuşan ve kimlikleri paylaşılmayan kaynaklar, iki ülke arasındaki görüşme haberlerinin ardından, Tahran’ın uranyum zenginleştirme çalışmalarını ciddi ölçüde yavaşlattığını savundu.

İddialar, Tahran ve Washington arasındaki takas görüşmelerinin ardından İran’ın ülkede tutuklu 5 ABD yurttaşını perşembe günü ev hapsine almasının ardından geldi.

ABD ve İran medyasında çıkan haberlerde, iki ülkenin İran’ın Güney Kore’de dondurulmuş 6 milyar dolarının serbest bırakılması karşılığında tutuklu takası yapacağı bilgisi paylaşılmıştı.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, dünkü açıklamasında müzakerelerin devam ettiğini ve henüz anlaşmaya varılmadığını bildirmişti.

Kirby, Tahran yönetimiyle görüşmelerde nükleer program konusunun gündeme gelmediğini savunurken, bu süreçte İran’ın uranyum zenginleştirme çalışmalarında “tansiyonu düşürecek” hamleler yapmasını memnuniyetle karşılayacaklarını da sözlerine eklemişti.

İran ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin ve Birleşik Krallık arasında 2015’te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde, Tahran’a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme izni verilmişti. KOEP’te Almanya ve Fransa da yer almıştı.

Ancak eski ABD Başkanı Donald Trump’ın kararıyla Washington, 2018’te anlaşmadan tek taraflı çekilmiş, Tahran da taahhütlerini yerine getirmeyeceğini bildirmişti.

Ayrıca İranlı bilim insanı Muhsin Fahrizade’nin Kasım 2020’de öldürülmesi de Tahran’ın nükleer programına ilişkin daha radikal kararlar almasının önünü açtı.

Aynı yıl çıkarılan yasayla önce yüzde 20 saflıkta zenginleştirilmiş uranyum üretildi. Kısa süre sonra bu oran, yüzde 60 seviyesine yükseltildi. Atom bombası yapımı içinse yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ihtiyaç duyuluyor.

WSJ, BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ve Tahran yönetiminin yorum taleplerini reddettiğini aktardı.

“Paralar, Tahran Kasabı’na gidecek”

Eski ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ise İsrail’in tanınmış gazetelerinden Jerusalem Post’a verdiği söyleşide, Biden yönetiminin takas görüşmelerini sert sözlerle eleştirdi.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’ye “Tahran Kasabı” diyen Pompeo, dondurulan fonların ülkeye verilmesi planına tepki göstererek, şu ifadeleri kullandı:

6 milyar dolar, Ayetullah tarafından kontrol edilen Tahran Kasabı Reisi’nin eline geçecek, bu da herkes için daha fazla tehlike yaratacak.

Kirby, İran’ın bu parayı ne şekilde kullanılabileceğiyle ilgili kısıtlamalar olacağını ifade etmiş fakat detay paylaşmamıştı. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Ali Bakıri ise paranın “ülkenin çeşitli ihtiyaçları için harcanacağını” söylemişti.

Pompeo, söz konusu miktarın uranyum zenginleştirme çalışmaları için kullanılabileceğini öne sürerek, görüşmelerin “çok tehlikeli ve üzücü” olduğunu belirtti.

Takas sürecinde İran kimleri hapisten çıkardı?

ABD’nin tanınmış gazetelerinden New York Times (NYT), ev hapsine transfer edilen iş insanları arasında 51 yaşındaki Siamak Namazi, 58 yaşındaki Emad Şargi ve 67 yaşındaki Murad Tahbaz’ın olduğunu aktardı. Diğer iki kişinin kimliğiyse ailelerinin talebi üzerine ABD tarafından gizli tutuluyor.

İran’da doğan ve ABD pasaportuna sahip Namazi, 2015’te Washington yönetimi adına casusluk yaptığı gerekçesiyle 10 yıl hapis cezası almıştı.

Aynı şekilde çifte vatandaşlığı bulunan Tahbaz, 2019’da; Şargi ise 2020’de casusluk suçlamasıyla 10’ar yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Şargi’nin ayrıca BK pasaportu da var.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, New York Times, Jersualem Post, AA