Türkiye’de bu konular tartışılırken, Yeni Zelanda kabinesinde ilk kez cinsiyet eşitliği sağlandı. Dünya parlamentolarında cinsiyet eşitliğine ulaşılabildiğini söylemek büyük ölçüde mümkün değil, hatta UN Women verilerine göre mevcut ilerleme hızına bakılırsa parlamentolardaki cinsiyet eşitliğine 2063’ten önce ulaşılamayacak.
2063’e kadar eşitlik zor! Dünya parlamentolarında kadın oranları nasıl?

Türkiye, 14 Mayıs’ta gerçekleşecek seçimlere hazırlanırken seçimde yarışacak siyasi partilerin milletvekilleri listeleri belli oldu. Listeler pek çok açıdan tartışılırken, parlamentodaki kadın temsili de gündeme gelen konulardan oldu. Türkiye’nin gündemi bu iken, Yeni Zelanda’da oluşturulan yeni kabinede ilk kez kadın erkek eşitliği sağlandı.

Kadınların siyasi ve kamusal hayata eşit katılımı Birleşmiş Milletler’in 2030 hedefleri arasında yer alıyor. Ancak Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nin (UN Women), verilerine göre dünya çapında kadınlar, karar alma mercilerinde yeterince temsil edilmiyor bu sebeple siyasi hayatta da cinsiyet eşitliğine ulaşma konusunda oldukça uzağız.

Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Cinsiyet Eşitsizliği 2022 raporuna göre, cinsiyet eşitliğine ulaşmak 132 yıl alacak. İzlanda “cinsiyet eşitliği” konusunda sıralamanın başında yer alıyor ve aradaki farkı yüzde 90’dan fazla kapatan tek ülke.

Küresel Cinsiyet Eşitsizliği 2022 raporuna göre, cinsiyet eşitliğini sağlamada en başarılı 10 ülke şöyle; İzlanda, Finlandiya, Norveç, Yeni Zelanda, İsveç, Ruanda, Nikaragua, Namibya, İrlanda ve Almanya. Peki bu durum parlamentolara nasıl yansıyor?

ÖNCÜ ÜLKELER

Dünya genelinde 1995 yılında yüzde 11 olan parlamentolardaki kadın oranı, yıllar içinde yüzde 26,5’e yükseldi. Inter-Parliamentary Union (IPU- Parlamentolararası Birlik) verilerine göre, altı ülkede parlamentonun en az yarısını kadınlar oluşturuyor. İlk sırada parlamentoda kadınların en çok sandalyeye sahip olduğu Ruanda yer alıyor. Ruanda parlamentosunun yüzde 61’ini kadınlar oluşturuyor. Ruanda, 2008 yılında kadın çoğunluklu parlamentoya sahip ilk ülke olmuştu.

Parlamentolarında kadın üyelerin çoğunlukta bulunduğu diğer ülkeler ve oranları şöyle;

Küba’da yüzde 53, Nikaragua’da yüzde 52, Meksika’da yüzde 50, Yeni Zelanda’da yüzde 50, Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) yüzde 50.

Cinsiyet eşitliğini sağlamada en başarılı ülkeler, parlamentolardaki kadın oranlarında ilk sıralarda yer almıyor.

Öte yandan Türkiye ise yüzde 17,4 oranla listenin 132. sırasında.

DURUMU KÖTÜ OLAN ÜLKELER

Dünyada durumu en kötü olan ülke, tek bir kadın milletvekili olmayan Yemen. Vanuata ise sadece bir kadın milletvekili var. Kadınlar, Nijerya’da yüzde 3.6, Katar’da yüzde 4.4, İran’da 5.6 oranında koltuğa sahip.

1960 yılında dünyanın ilk kadın başbakanını seçen Sri Lanka’da ise son 25 yıldır parlamentodaki kadın oranı yüzde 5.

Dünyanın en büyük ekonomilerinden birine sahip Japonya’da durum cinsiyet eşitliği açısında pek iç açıcı değil. Parlamentoda kadınlar koltukların sadece yüzde 10’unu elinde tutuyor.

İLERLEME GÖSTEREN ÜLKELER

Birleşik Arap Emirlikleri’nin Federal Ulusal Konseyi’nde 2006 yılından önce hiç kadın yoktu. Ancak, 2019’da imzalanan kararname ile cinsiyet eşitliği sağlandı.

Kadınların yüzde 13 oranında sandalyeye sahip olduğu Sierra Leone’de cinsiyet eşitliğini güçlendirecek yasa yürürlüğe girecek. Yeni yasayla Haziran ayındaki seçimlerinin ardından parlamento ve kabinenin en az yüzde 30’unu kadınlar oluşturacak.

GERİLEME YAŞANAN ÜLKELER

Cezayir ve Tunus, dünya genelinde geri adım atan başlıca ülkelerden. 2021’de Cezayir’deki kota sistemlerinden değişikliğin ardından parlamentolarda kadın oranı yüzde 26’dan yüzde 8’e düştü. Tunus’taki gerilme de son seçimlerin ardından geldi ve parlamentodaki kadın oranı yüzde 16,2’ye düştü. Seçim sistemindeki değişiklik sebebiyle kadınların koltuk kazanma şansları büyük ölçüde zorlaştı.

Afganistan’da Taliban’ın kontrolü ele geçirmesiyle kadınlar günbegün kamusal yaşamdan silindi. Taliban, Ağustos 2021’de kontrolü ele geçirmeden önce kadın milletvekili oranı yüzde 27’ydi. Merve Elmacı/Habertürk