Ekonomik krizin gölgesinde geçen bir yılı daha geride bıraktık. Deprem, genel seçimler, enflasyon, artan vergiler geçen yıl vatandaşları bitap düşürdü. Yeni yılı iyi dileklerle, umutla karşılasak da zorluklar bizi bekliyor. Bu yıl da Türkiye’nin en önemli gündeminin yine ekonomi olacağına şüphe yok. Geçen yıl olduğu gibi market etiketlerini yakından takip ederken, et, ekmek kuyrukları da yıl boyunca uzayıp gidecek. Her ay açıklanan resmi enflasyon oranları fiyat artışlarının doğru fotoğrafını çekmese de cüzdanımızdaki paranın pula dönmeye devam ettiğine tanık olacağız. Mart ayında yapılacak yerel seçimler yılın ilk aylarını belirleyecek en önemli etken olsa da yılın ilk gününe harç ve vergilere yapılan zamlarla uyandık. Enflasyonda düşüş beklentileri yılın ikinci yarısına ötelendi.

GEÇİM SIKINTISI SÜRECEK

Yüksek faizler, kontrol altına alınamayan mutfaktaki yangın bugünden itibaren yine vatandaşların yakasını bırakmayacak. Geçim sıkıntı yaşayan milyonlar kredi kartlarına, tüketici kredilerine sarılarak ihtiyaçlarını karşılamaya çabalayacak. Asgari ücretin 17.002 lira olarak açıklanmasından sonra iktidar kanadından gelen demeçlere bakılırsa ocak ayında memur ve memur emeklileri yüzde 50 seviyesinde zam alırken, SGK ve Bağ-Kur emeklilerinin alacağı zam oranın yüzde 37 seviyelerinde kalması büyük tepkilere neden olacak. Yeni yılda da devam edecek tüm bu zorluklara rağmen umudunu kaybetmeyen vatandaşlar, iyi dileklerle 2024’ü karşıladı.

Halkın gündemi zam, enflasyon

Ekonomide ‘faiz sebep enflasyon sonuçtur’ tezinin denendiği Eylül 2021 itibarıyla 1.5 yılda rekorlar kıran enflasyonun 2023 karnesinde yeni zirvelerin işaretleri yer aldı. Türkiye İstatistik Kurumu, verilerine göre yılın ilk ayı olan Ocak 2023’te yüzde 57.68 olan enflasyon, deprem ve iki seçim süreci ile zorlu geçen ilk yarıda baz etkisi ve toplanamayan verilerle haziran ayında yüzde 38.21 olmuştu. Seçim sonrası değişen ekonomi yönetimi ve politikaları ile yeniden çıkışa geçen enflasyonda Kasım 2023’te yüzde 61.98 seviyesi görülürken, 2023’te halkın ve vatandaşın yine ana gündemi geçim sıkıntısı oldu. ENAG enflasyonu aynı dönem için yüzde 129.7 olarak açıklarken Merkez Bankası ise 2023 yıl sonu enflasyon tahminini 58’den yüzde 65’e çıkardı. MB 2024 enflasyon tahmini ise yüzde 33’ten yüzde 36’ya çıkardı.

Borsa İstanbul ‘enflasyon kalkanı’nı mevduata kaptırdı

Türkiye’de enflasyon korkusuyla yatırımcıların akın ettiği Borsa İstanbul, tarihi zirveleri test ettiği 2023 yılını yatay bantta kapattı. BIST 100 endeksi, yılın son işlem gününü yüzde 1 yükselişle 7.470 puandan tamamladı, endekste yükseliş bu yıl yüzde 35.6’da kaldı. Mevduat faizlerindeki hızlı yükselişle borsada, sert çekilmeler yaşandı. 8.5 milyon yatırımcıyı kucaklayan Borsa İstanbul’da 15 Aralık itibarıyla tam 54 şirket halka arz oldu. Borsa İstanbul’a 2024’te yabancı girişlerin olabileceği düşünülüyor.

Benzine 1 yılda %77 zam

Akaryakıt, 2023’te zam yağmuruna yakalandı. Ocakta 19.47 TL olan benzinin litre fiyatı nisana geldiğimizde 22.46 liraya kadar çıktı. Seçimin ilk turu öncesinde, 9 Mayıs’ta ise 19.81 TL’ye düşen benzinin litre fiyatı, üç ayda yüzde 82.4 yükseldi ve 13 Ağustos’ta 36.14 TL’ye çıktı. 16 Temmuz’da Özel Tüketim Vergisi’nin (ÖTV) de artırılmasıyla benzinin litresinden alınan ÖTV tutarı 2.52 liradan 7.52 liraya çıktı. Bununla birlikte 15 Temmuz’da 28.02 lira olan benzinin litre fiyatı 16 Temmuz’da 34.02 TL’yi gördü. 30 Aralık itibarıyla 34.45 TL olan benzin, 12 ayda yüzde 76.9 zamlandı.

Kur korumada erime başladı

Düşük faiz ve baskılanan döviz kurlarını sürdürebilmek için seçim öncesinin gözde aracı Kur Korumalı Mevduat’ta (KKM) erime başlarken, KKM’yi tasfiye için yeni kararlar alınmaya devam ediyor. Eski ekonomi yönetimine göre “çağın buluşu” olan KKM, 18 Ağustos’tan bu yana 756 milyar lira azaldı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise 2024’ün “Kur korumalı sisteminin sonlandığı” yıl olacağını söyledi.

Bir EYT çözüldü ikincisi bekleniyor

1999 yılında çıkarılan yasa ile ortaya çıkan emeklilikte yaşa takılanların (EYT) mağduriyeti 3 Mart 2023’te giderildi. Çıkarılan yeni yasayla 8 Eylül 1999 ve öncesinde işe girenler emeklilik hakkı elde ederken 9 Eylül 1999 ve sonrasında işe başlayanlar ise 24 yıldır çalışmalarına rağmen faydalanamadı. İkinci EYT mağdurları yeni yılda çözüm bekliyor.

Dolar yılı 29.55 TL ile kapattı

Döviz fiyatları, yılın son işlem gününde zirvelerini yeniledi. Dolar, en yüksek 29.8525 TL’yi görürken, 2023 yılını 29.5599 TL’den tamamladı. 2022 yılını 18.7015 TL ile sonlandıran doların yıllık getirisi, böylelikle yüzde 58 oldu. Euro fiyatları ise sığ piyasada rekorunu 33.0750 TL’ye taşırken; yıllık kazancı yüzde 63 oldu. İngiliz sterlini ise ilk kez 38 TL’nin üzerini test etti.

Ekonomide U dönüşü

AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “faiz sebep, enflasyon sonuç” sözleriyle 23 Eylül 2021’de başlayan indirimlerle yüzde 19’dan yüzde 8.5’e kadar düşen faiz, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in göreve gelmesinin ardından sert bir politika değişikliği ile son yedi ayda yüzde 42.5’e yükseldi. ‘Nas’ kurallarından U dönüşüne geçildi ve Türkiye, 2023 sonuna kadar faizi toplam 3 bin 400 baz puan yükseltti.

Deprem ve resesyon istihdamı vurdu

İhracat pazarlarındaki resesyon, deprem etkisi ve ekonomik kriz ile sanayiyi işsizlik vurdu. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre yılın başında 3.4 milyon olan işsiz sayısı Ekim 2023’te 2.9 milyona geriledi. Aynı dönemlerde işsizlik oranı ise yüzde 9.7’den yüzde 8.5’e indi. Ancak gerçek işsiz sayısı ise 8 milyonu aştı. TEPAV tarafından açıklanan verilere göre deprem bölgesinde yer alan 11 çalışan sayısı yıllık olarak 90 bin 164 azaldı. 2023’te en yüksek istihdam kaybı ise yüzde 30 ile ayakkabı ve 200 bin çalışan ile tekstil ve hazır giyim sektörlerinde oldu.