Kamuoyunu uzun süredir meşgul eden “Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” teklifi AKP Grup Başkanlığı tarafından 16.07.2024 tarihinde Meclise sunuldu.

Yasa Teklifi, yürütme ve yürürlük maddeleri dahil 53 maddeden oluşuyor. Peki, torba yasada neler var? Hayatımızı nasıl etkileyecek? Aşağıda özetle sunacağım.

TORBA YASADA NELER VAR?

Torba Yasada Teklifinde; 9 farklı kanunla ilgili düzenleme önerisi bulunmaktadır. En fazla değişiklik önerisinin yapıldığı Kanun 5020 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu olup bunu 213 sayılı Vergi Usul Kanunu değişiklikleri izlemektedir.

Torba Yasa Teklifindeki her bir maddenin hangi mevcut Kanunun hangi maddesinde nasıl bir değişiklik getirdiğine ilişkin tabloya yazının sonunda yer vereceğim.

Aşağıda Torba Yasa Teklifinin öne çıkan yönlerini özetle sunuyorum:

1- EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI

5510 sayılı Kanunun Ek 19 uncu maddesinde yapılan değişiklikle en düşük emekli maaşı 12.500 liraya çıkarılmaktadır. Böylece 10.000 lira olan en düşük emekli maaşı yüzde 25 artırılmış olmaktadır. Her zamanki süreci tekrar yaşadık. Önce zam yok denildi, ölüm gösterildi. Sonra 2.500 liraya razı edildi emekliler.

Bu artış nedeniyle SGK tarafından bu ilave ödemenin yapılabilmesi için bütçeden ödeme konusunda Torba Yasa Teklifinin 31. Maddesiyle Cumhurbaşkanına yetki veriliyor.

En düşük emekli maaşını artıran düzenlemeyle ilgili yürürlük maddesi önemli. Bu madde 2024 yılı Temmuz ayı ödeme döneminde uygulanmak üzere yayımı tarihinde geçerli olacak. Yani yasa teklifi ne zaman kanunlaşırsa kanunlaşsın emekli Temmuz 2024’ten itibaren bu artışı alacak.

2- YURT DIŞI ÇIKIŞ HARCINA ZAM

Yurt Dışına Çıkış Harcının Kanunda Yer Alan Tutarı 10 Kat Artırılarak 50 Liradan 500 Liraya çıkarılıyor. Cumhurbaşkanı Bu Tutarı 1.500 TL yapabilir.

5597 sayılı Yurt Dışına Çıkış Harcı Hakkında Kanun uyarınca yurt dışına çıkış harcı 50 TL’dir. Cumhurbaşkanına tanınan yetki ile bu tutar 18 Mart 2022 tarihinden bu yana 150 TL olarak uygulanmaktadır.

Yasa Teklifi ile Kanunda 50 TL olan tutar 10 kat artırılarak 500 lira olmaktadır.

Cumhurbaşkanının 3 kat artırma yetkisi de maddede aynen duruyor. Ayrıca her yıl yeniden değerleme oranında artırılacak. Dolayısıyla, yasa teklifi kanunlaştıktan sonra Cumhurbaşkanı ben bunu 1.500 lira yaptım dediğinde yurt dışı çıkış harcı 1.500 lira oluverir.

3- KÜRESEL ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ

Uluslararası alandaki vergileme gelişmelerinin bir yansıması olarak “Yerel ve Küresel Asgari Tamamlayıcı Kurumlar Vergisi” geliyor. Bu husus uluslararası şirketleri ilgilendiriyor. OECD bünyesinde uzun zamandır çalışılan bir konu olup düzenleme bu Torba Yasa teklifine yetişmiş. Yürürlük tarihi 2024 ve izleyen vergi dönemleridir.

4- YURT İÇİ ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ

Kamuoyuna “sızdırılan” metinlerde en çok tartışılan konulardan birisiydi. İki yöntem önerilmişti. Birisi, ciro üzerinden asgari kurumlar vergisi. Yani işletme zarar bile etse cirosunun, örneğin yüzde 2’si oranında kurumlar vergisi ödemek zorunda olacaktı. Teklifte bu yöntemden vazgeçilmiş. Doğru da olmuş. Çünkü bu yöntem kayıt dışılığı teşvik eden, adaletsiz ve anayasaya aykırı bir yöntemdi.

Teklifte kabul edilen yöntem ödenecek kurumlar vergisinin indirim ve istisnalar düşülmeden önceki matrahın yüzde 10’undan az olmaması şeklindedir. Bunun anlamı, kurumlar için efektif vergi oranının yüzde 10’un altına düşmemesi amaçlanmaktadır.

5- GÜNLÜK HASILAT TESPİTİ GELİYOR

Torba Yasa Teklifinde, ticari veya serbest meslek faaliyetlerinde bulunan mükellefler için hasılat tespiti yapılması öngörülmektedir. Buna göre, mükellefler nezdinde yapılacak yoklamalar neticesinde tespit edilen günlük hasılat tutarının ortalaması alınarak mükelleflerin aylık ve yıllık hasılat tutarları tespit edilecek. Tespit edilen hasılat tutarları ile mükellefin beyanları arasındaki fark yüzde 20’den fazla olduğunda mükellefler izaha davet edilecekler.

6- CEZALAR KALLAVİ ARTIRILIYOR

Vergi Usul Kanununda yer alan cezalar inanılmaz derecede artırılıyor. Bunun gerekçesi olarak da vergi cezalarında caydırıcılık sağlanması denilmiş. Ancak, unutmamak gerekir ki, vergi cezalarında etkinlik ve caydırıcılığın en önemli kriterlerinden birisi orantılılıktır.
Özel usulsüzlük cezalarındaki artışın aşırı derecede yüksek ve orantılılık ilkesini zedeleyecek düzede olduğuna inanıyorum.

Cezalarda olumlu gördüğüm düzenleme ise, tamamen kayıt dışı olan, hiç mükellefiyet tesis ettirmeden kazanç elde edenle kayıtlı olup vergi kaçıranların cezaları arasında farklılaşmaya gidilmesidir. Eğer hiç mükellefiyet tesis ettirmeden vergi kaçırıyorsanız cezanız kayıtlı mükellefe göre yüzde 50 oranında artacak. Vergi ziyaı cezası bir kat yerine 1,5 kat, kaçakçılık durumunda vergi ziyaı cezası 3 kat yerine 4,5 kat olarak uygulanacak.

7- VERGİ ASILLARI UZLAŞMA KAPSAMINDAN ÇIKARILIYOR

Kamuoyunda, uzlaşma yoluyla birilerinin vergilerinin silindiği yönündeki genel kanının Torba Yasa Teklifine yansımış olduğunu görüyoruz.

Artık uzlaşmalar vergi aslı üzerinden yapılamayacak. Sadece cezalar uzlaşma kapsamına girecek. Örneğin 100 liralık vergi aslı borcunuz, 100 liralık vergi ziyaı cezanız varsa, bunlardan sadece vergi ziyaı cezası uzlaşma konusu olabilecektir.

8- DEVREDEN KDV SORUNUNA KISMİ ÇÖZÜM

Katma değer vergisi esas itibariyle nihai tüketicinin üzerinde kalması gereken bir vergidir. Ancak, indirimli oran, istisna uygulamaları ve diğer nedenlerle mükelleflerin üzerinde ciddi devreden KDV yükü kalmaktadır. Yıllarca devreden bu KDV yüküne ilişkin olarak Torba Yasa Teklifinde bir öneri yer almaktadır. Teklifteki öneriye göre, eğer devreden KDV beş yıl indirim yoluyla telafi edilemiyorsa indirimlerden çıkarılıp özel bir hesaba alınacak. 3 yıl içinde mükellef isterse inceleme talep edecek ve inceleme sonucuna göre bu tutarı gider yazabilecek.
Burada, indirilecek KDV hakkı, mükellefe daha düşük avantaj sağlayan gider yazma yoluyla telafi edilmeye çalışıyor. Bu nedenle, soruna tam bir çözüm değil. Ama başlangıç olarak, felsefe değişikliğine işaret etmesi açısından önemli.

Sonuç olarak;

Cezaların arttığı, vergilerin yükseldiği, maliyenin nefesini ensemizde daha fazla ve yakın hissedeceğimiz bir dönem bekliyor. Şunu da belirteyim, bu Torba Yasa Teklifi önümüzdeki seri torba yasaların sadece birincisi. Yeni Torba Yasalar Meclis açılır açılmaz yeni dönemde, yeni sezon bölümleri olarak karşımıza gelecektir.

Bu torba yasada olmayan ne diye sorarsanız: Dar gelirli için vergi adaletini sağlamaya yönelik düzenlemeler yok derim. Hani, vergi tarife zulmüne son veren düzenleme, kevgire dönmüş kamu ihale sistemine ilişkin tek bir düzenleme, hani?

Özetle; Türkiye’de bir Maliye Bakanı “Vergide adaleti tesis edeceğiz” ya da “vergide adaleti güçlendireceğiz” diye cümle kuruyorsa korkmak gerekiyor. Çünkü büyük ihtimalle onların adalet anlayışı ile bizim adalet beklentimiz aynı değil ve hiç de aynı olmayacak.

Kök maaş hesaplama 2024