Son olarak Fransız kozmetik zinciri L’Occitane ülkeden çekilmeye karar verdi. Şirket bu kararı “Ukrayna’da yaşanan büyük acılar ve ülkeye yönelik askeri faaliyetleri artarak devam etmesi” üzerine aldıklarını açıkladı.
Bu L’Occitane için bir U dönüşü oldu. Şirket geçen hafta BBC’ye yaptığı açıklamada Rusya’daki faaliyetlerine devam etme kararını savunmuş, çalışanlarının zarar görmesini istemediklerini söylemişti.
Bazı tüketiciler de L’Occitane’ı boykot çağrısı yapmıştı.

Şirket kapatma kararının gerekçelerinin arasında, dünyanın diğer yerlerindeki çalışanlarının protesto eylemlerinde zarar görmesini istememelerini gösterdi.

Dünya çapında 3 bin 85 mağazası olan şirket, geçen yıl 1,5 milyar euroluk ürün satmıştı.
Daha önce de ABD merkezli fast food zinciri McDonald’s ve dünyanın en büyük kahve zinciri Starbucks, Rusya’da kepenk kapattıklarını açıkladı.
ABD’li içecek devleri Coca Cola ve PepsiCo’nun ardından Hollandalı bira üreticisi Heineken da ülkedeki faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.
Dünyanın en büyük müzik şirketi Universal Music Group da ülkedeki faaliyetlerini durdurmaya, mağazalarını da kapatmaya karar verdi.
Apple, Disney ve Netflix gibi büyük şirketler de Rusya’yı terk eden firmalar arasında.
Öte yandan bazı şirketler ise çekilmek istemelerine rağmen mevcut sözleşmeleri nedeniyle bunu yapamıyor.

Peki Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna topraklarına girmesinden bu yana hangi sektörler ülkeden çekilmekte daha hızlı davrandı ve hangileri sessiz kalmayı tercih ediyor?

Petrol ve doğalgaz

Kasım 2021’de Hollanda ortaklığından çıkarak tamamen İngiliz firması olan enerji devi Shell, geçtiğimiz hafta Rusya’daki tüm faaliyetini sonlandıracağını açıkladı. Buna Gazprom’un işlettiği ve yüzde 50’sine sahip olduğu, Shell’in ise yüzde 27,5’lik payı bulunan Sakhalin 2 LNG sıvılaştırılmış doğal gaz üretim tesisi de dahil.
Shell’in CEO’su yaptığı açıklamada, Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesini “anlamsız bir askeri saldırı” olarak niteledi ve sessiz kalmayacağını açıkladı. Avrupa’ya enerji tedarik etmek için hükümetlerle görüşüldüğünü ekledi.
Rusya’nın en büyük yabancı yatırımcısı BP, Rusya devlet kontrolündeki petrol şirketi Rosneft’teki yüzde 20’lik hissesini bıraktığını açıklamıştı. Reuters’ın haberine göre İngiliz şirketin petrol ve gaz rezervlerinin neredeyse yarıya ineceği düşünülüyor. 

BP’yi ise çoğunluğu Norveç devletine ait olan diğer bir enerji şirketi Equinor izledi. Equinor, Rusya’daki ortak girişimlerini elden çıkarmaya başlayacağını söyledi.
ABD’li petrol devi ExxonMobil de Rusya’daki doğalpaz ve petrol faaliyetlerini durdurdu.
İtalyan Eni şirketi Rusya’dan Türkiye’ye doğal gaz taşıyan Mavi Akım boru hattındaki yüzde 50’lik hissesini satmak istediğini açıkladı. Hattın diğer yarısı Rus Gazprom’a ait.
Bunların ardından gözler Fransız enerji şirketi Total’e çevrilmişti. Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire, Rusya’da yeni yatırım yapmayacağını açıklayan şirketin ülkedeki halihazırda var olan faaliyetleriyle ilgili değerlendirmeler yaptığını söyledi.

Gıda sektörü

Rusya’daki faaliyetlerini durdurması yönünde baskıya maruz kalan ve haklarında boykot çağrıları yapılan gıda devleri de, birer birer Rusya’dan ayrılacaklarını duyurdu.
Fast food zinciri McDonald’s ülkedeki 850 civarındaki restoranını geçici olarak kapattığını duyurdu. Şirket bu restoranlardaki 62 bine yakın çalışanına maaş ödemeyi sürdürecek. Şirketin CEO’su Chris Kempczinski yaptığı açıklamada, Ukrayna’daki çatışmaların “insanların kelimelerin yetmeyeceği şekilde acı çekmesine yol açtığını” ifade etti.
Rusya pazarı küresel gelirinin yüzde 2’sini oluşturan içecek devi Coca Cola da operasyonlarını durdurduğunu açıkladı.

Rusya’daki varlığı rakibi Coca Cola’ya göre daha fazla olan ABD’li içecek firması PepsiCo da, Ukrayna’daki “korkunç olaylar” sebebiyle Rusya’da Pepsi ve diğer uluslararası markaların üretimi ve satışını durduracaklarını duyurdu.
Ülkede 20 bine yakın çalışanı olan şirket, bebek maması ve süt gibi Rusya halkının ihtiyacı olabilecek bazı günlük temel gıda ürünlerini hizmete sunmaya devam edecek.
Öte yandan, çoğu Moskova’da 100’den fazla kahve dükkanı olan kahve zinciri Starbuck da, kepenk kapatan şirketler arasına girdi.
Dünyanın en büyük bira üreticilerinden Hollanda merkezli Heineken de, Rusya’daki üretim ve satışları durdurdu.

Eğlence sektörü

Warner Bros Rusya’da yeni filmlerinin gösterimini durdurmaya karar verdiğini açıkladı. Uzun zamandır beklenen Batman filmi Rusya’da gösterilmeyecek.
Disney ve Sony, bu açıklamayı takiben Turning Red animasyon filmi ve Morbius’un Marvel adaptasyonunun Rusya’daki gösterimlerinin iptal edileceğini bildirdi.

Netflix ise Rusya’da “gelecekteki tüm projelerini” durdurduğunu ve “son durumun etkilerini değerlendirdiğini” ifade etti.
Dünyanın en büyük müzik şirketi Universal Music Group da, ülkedeki faaliyetlerini durduracağını, mağazaların da kepenk indireceğini duyurdu. Şirket yetkilileri BBC’ye gönderdikleri yazılı açıklamada, “Ukrayna’daki şiddetin en kısa sürede sonlanması çağrısında bulunuyoruz” ifadelerini kullandı.
Firmaların hepsi bu kararlarını Ukrayna’da yaşanan “insani kriz”e dayandırdı.
Hargreaves Landsown’da pazar araştırmacısı olan Susannah Streeter, Rusya’nın bu kararlarla birlikte kültürel izolasyon yaşayacağını ifade etti.

Teknoloji firmaları

Rusya’nın lider akıllı telefon tedarikçisi olan Samsung, ülkeye yapılan sevkiyatları askıya alacağını açıkladı ancak Samsung’un mağazalarının kapanıp kapanmayacağı belli değil.
Amerikan teknoloji devi Apple, Ukrayna işgaline karşı Rusya’daki ürün satışlarını tamamen durdurma kararı aldı, Apple Pay ve Apple Maps gibi hizmetlerini de sınırlıyor.
Apple’dan yapılan açıklamada, Rusya’nın işgalinden derin endişe duyulduğu ve şiddet mağdurlarının yanında olduğunun duyurdu.

Rus RIA haber ajansının aktardığına göre, Apple’ın iOS işletim sistemi üzerinden hizmet veren VTB gibi bankaların uygulamaları da servis dışı kalabilir.
Google da benzer bir adımla ödeme sistemi Google Pay’i sınırlamıştı.
Microsoft Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Rus devlet medya kuruluşu RT’nin mobil uygulamalarını Windows App mağazasından kaldıracağını ve Rus devlet destekli medya reklamlarını engelleyeceğini söyledi.
Google, RT ve diğer Rus kanallarının web sitesi, uygulama ve YouTube videolarındaki reklamlardan para kazanmasını, RT’nin mobil uygulamasının Ukrayna topraklarında indirilmesini engelledi.
Facebook ise Rusya devletine ait haber kuruluşlarından gelen bilgileri doğrulamayı ve etiketlemeyi durdurmayı reddettiğini açıkladıktan sonra Rusya’da engellendi.

Perakende

Aralarında Zara, Bershka, Stradivarius ve Oysho’nun da bulunduğu sekiz markanın İspanyol sahibi Inditex, Rusya’daki 502 mağazasının tamamını kapatıyor. Mağaza kapanışlarının grubun 9000’den fazla çalışanını etkilemesi bekleniyor.
İsveçli mobilya devi Ikea Rusya’daki faaliyetlerini durdurarak 17 mağazasını kapatıyor. Ikea’nın ana şirketi Mega’nın alışveriş merkezleriyse açık kalıyor. 

Bir başka İsveç markası olan moda devi H&M, Rusya’daki satışlarını askıya aldı. Firma, Ukrayna’daki gelişmelerden derin endişe duyulduğunu ve “şiddet mağdurlarının yanında olduğunu” duyurdu.
Rusya, 2021 yılında H&M’in altıncı büyük pazarıydı ve ülkede 150 mağazası bulunuyor.
ABD’li Nike da Rusya’da satışlarını durdurma kararı aldı.
Burberry ve Chanel gibi lüks perakendeciler de saışlarını askıya aldıklarını ve mağazalarını geçici olarak kapattıklarını açıkladı.
Dünyanın en büyük kozmetik şirketi Fransa merkezli L’Oreal de, Rusya’yı kınayan bir açıklama ile mağazalarını kapayacağını duyurdu. Michael Kors, DKNY, Clinique ve Bobbi Brown gibi şirketlerin sahibi Estee Lauder grubu da operasyonlarını durduracak.
Rusya, 444 milyar dolar büyüklüğüyle 2021 yılında Avrupa’nın en büyük beşinci en büyük perakende pazarıydı. Bu nedenle bazı markaların bir süre sonra bu pazara dönme olasılığı da var.
Ödeme şekillerini sınırlayan yaptırımlar, dövizin ülke dışına çıkarılmasına ilişkin kısıtlamalar ve tüketici iştahı üzerindeki büyük belirsizlik iş ortamının “son derece zorlayıcı” olduğu ve tüm bunların markaların operasyonlarını geçici olarak durdurma kararını kolaylaştırdığı belirtiliyor.

Otomobil sektörü

Jaguar Land Rover, General Motors, Aston Martin ve Rolls-Royce gibi firmalar, Rusya’ya araç teslimatı yapmayacağını açıkladı.
Alman Daimler Truck Holding ve Harley Davidson da Rusya’daki faaliyetlerini durduracağını bildirdi.

Volkswagen, Rusya’daki bayilere otomobil teslimatını; İsveç merkezli Volvo Rusya’ya ihracatı askıya alacağını söyledi.
Bunun yanında ABD merkezli havacılık şirketi Boeing, Rus şirketleriyle tüm ilişkilerini sonlandırdığını açıkladı.
Pazartesi günü Kiev’deki ofisini kapatan ve Moskova’daki pilot eğitim programlarını durduran şirket, bugün de Rus uçaklarına parça, teknik destek ve bakım desteği vermeyeceğini duyurdu.

Finans

Ödeme devleri Visa, Mastercard, American Express ve PayPal, Ukrayna’nın işgalini protesto etmek için Rusya pazarından çekiliyor.
PayPal, Rusya’daki hizmetleri durdurdu ancak para çekme işlemlerini “bir süre daha” destekleyeceğini söyledi.
Rusya’nın önde gelen bankalarıysa Visa ve Mastercard’ın pazardan çekilmesinin müşterileri üzerinde etkili olmayacağını iddia etti.

Örneğin Sberbank, kartlarının “nakit çekmek, kart numarasıyla para transferi yapmak ve çevrimdışı ödemelerin yanı sıra çevrimiçi Rus mağazalarında” kullanılabileceğini açıkladı.
Banka, Rusya topraklarında çalışmaya devam edeceklerini, çünkü Rusya’daki tüm ödemelerin ulusal bir sistem üzerinden yapıldığını da söyledi.
Ancak, Rusya’da verilen Mastercard veya Visa kartları yurtdışında çalışmayacak. Yabancılar tarafından verilen kartlar da ülke içinde çalışmayacak.
Bunlarla birlikte İngiliz HSBC bankası Rusya’nın en büyük ikinci bankası olarak bilinen VTB de dahil olmak üzere bir takım Rus bankalarıyla ilişkilerini kesmeye başladığını açıkladı.
Nasdaq ve New York borsasında işlem gören Rusya merkezli şirketlerin hisse senetlerinin alım satımı geçici olarak durduruldu.

Danışmanlık şirketleri

Büyük danışmanlık ve hukuk firmaları, komünizmin çöküşünden sonra Rusya’da varlık gösteren ilk şirketlerden bazılarıydı, ancak çoğunlukla ana odakları dışında faaliyet gösteriyorlardı.
Pazar günü, Dört Büyükler olarak bilinen muhasebe firmalarından ikisi: KPMG ve PricewaterhouseCoopers LLP (PwC), işgal nedeniyle artık Rusya’da faaliyet göstermeyeceklerini açıkladı.
EY yaptırımlara uyacağını söyledi müşterileriyle bağlarını koparıp koparmayacağını açıklamadı
Bazı hukuk ve danışmanlık firmaları da müşteri tabanlarını ve Rus bağlantılarını gözden geçirdiklerini söylüyor.
Örneğin, danışmanlık firması McKinsey’in üst düzey bir yöneticisi, bir sosyal medya gönderisinde şirketin “artık Rusya’da herhangi bir devlet kurumuna hizmet etmeyeceğini” yazdı. McKinsey’in web sitesine göre firma, en büyük 30 Rus şirketinin 21’ine hizmet veriyor.

Her gün yeni yaptırım açıklanıyor

Batı, Ukrayna doğusundaki ayrılıkçıların fiilen kontrolünde bulunan iki bölgenin bağımsızlığını tanımasının ardından Rusya’ya uygulayacağı yaptırımları açıkladı. İşgalin başlamasıyla yaptırımlar artırıldı.
Tarafsız İsviçre dahi Avrupa Birliği yaptırımlarını kabul ettiğini, Devlet Başkanı Putin de dahil bazı Rus şahıs ve şirketlerinin malvarlıklarını dondurduğunu söyledi. 

AB ve Kanada, Rusya uçaklarına hava sahalarını kapattı. Rusya da buna kendi hava sahasını bu ülkelere kapatarak karşılık verdi.
Bazı Rus bankaları uluslararası ödeme sistemi SWIFT’ten çıkarıldı ve Moskova’nın 630 milyar dolarlık dış rezervlerini kullanması kısıtlandı.

Bunun üzerine geçen hafta başında rublenin dolar karşısında yaklaşık yüzde 30 değer kaybetmesiyle Rusya Merkez Bankası, politika faiz oranının yüzde 9,5’ten yüzde 20’ye çıkarıldığını duyurdu.

Geriye kim kalıyor?

Rusya’dan çekilen büyük firmaların açıklamaları her gün gelmeye devam ediyor ancak daha fazla şirketin bu harekete katılması talep ediliyor.

Özellikle büyük markaların Rusya’ya karşı daha sert tutum göstermesi bekleniyor.

İngiliz perakende şirketi Marks & Spencer (M&S)’ın Rusya’da 48 mağazası var ve bunlar İstanbul merkezli Fiba Grup tarafından işletiliyor. M&S, mallarının Fiba’nın Rus iş birimine sevkiyatını askıya aldığını, ancak ülkedeki mağazaların açık olduğunu belirtti.
İngiltere merkezli tütün şirketi British American Tobacco da, çalışanlarının “güvenliği” için operasyonlarını durdurduğunu ancak Rusya’da faaliyetlerinin devam edeceğini, tüm uluslararası yaptırımlara da uymaya devam ettiklerini belirtti.
Uzmanlar bazı tüketici markalarının Ukrayna işgali konusunda endişelerini dillendireceği ama bu yönde herhangi bir faaliyette bulunmayacağını düşünüyor. BBC Türkçe