Dünya Gazetesi Genel Koordinatörü ve yazarı Vahap Munyar, bugunkü ‘İş Dünyasında Diyalog’ adlı köşe yazısında, Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele için ‘küçük banknot’ formülüne sarıldığını belirtti

Munyar’ın yazısı şöyle:

Merkez, enflasyona karşı ‘küçük banknot’ formülüne de sarıldı

Önceki gece eski bir bürokrat, WhatsApp’tan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bankalara gönderdiği bir yazışmayı paylaştı:

• Konu: ATM’lerdeki Banknotların Kupür Kompozisyonu

TCMB Emisyon Genel Müdürü Nurettin Tüysüz ve Genel Müdür Yardımcısı Hakan Er’in imzasıyla gönderilen yazıya şu cümleyle girildi:

– Bilindiği üzere dolaşımdaki Türk Lirası banknotların temiz ve dengeli bir kompozisyon içinde tedavülünün sağlanması, Bankamızın asli görevleri arasında yer almaktadır.

Enflasyonla mücadeleye işaret edildi:

– Bununla birlikte enflasyonla mücadele kapsamında fiyat istikrarını etkileyen ve bu unsurların etkileşimini temel alan bir analiz çerçevesinde emisyon politikasının şekillendirilmesi önem arz etmektedir.

Bu doğrultuda piyasadaki kupür dağılımı dengesinin enflasyonla beklentisine etkisinin dikkatle takip edildiği belirtildi:

– Nakit para ile yapılan alışveriş ve ödemelerin kolay, hızlı ve kesintisiz olarak sürdürülmesi için düşük kupürlü banknotların (5 TL, 10 TL, 20 TL) yeterli miktarda dolaşıma verilmesi gerekiyor.

Bunun sağlanmasının ancak bankacılık sisteminin katkısı ve işbirliği ile mümkün olabildiği vurgulandı:

– Bu kapsamda bankanızdan yapılacak nakit çekilişlerinde, küçük kupürlü banknot talebinin artırılması, hanehalkının doğrudan nakde ulaşım kanallarından olan ATM’lerde 200 TL’lik kupürlere yer verilmemesi Bankamız politikalarına katkı sağlayacaktır.

Küçük kupürlü banknotların ulaşılabilirliği için bu banknotlara daha fazla yer verilmesi gereğinin altı yeniden çizilen yazı, şu cümleyle noktalandı:

-Bu konuda gerekli hassasiyetin gösterilerek konunun bankanızın nakit operasyon birimleri ve şubelerine iletilmesi hususunda gereğini rica ederiz.

Merkez Bankası’nın bankalara gönderdiği “Enflasyonla mücadele için küçük banknota geçelim” mektubu üzerine Talip Aktaş’ın DÜNYA’da yayınlanan 27 Ocak 2021 tarihli yazısını yeniden okudum:

• 200’lük kupür sayısı 5, 10 ve 20’liklerden fazla.

Talip Aktaş da Güven Sak’ın 13 Ocak tarihli yazısına atıfla konuya girmişti. Güven Hoca, DÜNYA’daki yazısında şu soruyu ortaya atmıştı:

-Günlük ödemelerimizi yanımızda cüzdanımıza sığmayan bir tomar para taşımak zorunda kalmadan yapabilmek için bize artık 500 liralık banknot gerekir mi?

Talip Aktaş’ın yazısından banknot kompozisyonundaki gelişimi özetliyorum:

• Liradan 6 sıfır atılmasının ardından 1 Ocak2009’da tedavüle girdiğinde 200’lük en büyük kupürün sayısı 30 milyon 357 bin, toplam banknot içindeki payı yüzde 5.3’tü.

• 2020 yılında 200’lük banknot sayısı 315.1 milyona, toplamdaki payı yüzde 12.7’ye yükseldi.

• 100 TL’lik banknot sayısı 965.7 milyona, payı yüzde 38.9’a çıktı.

• 200 ve 100’lüklerin payı geçen yıl ilk kez yüzde 50’yi aşarak yüzde 51.6’yı buldu.

• 5 TL’lik banknotların sayısı 296 milyon 987bin adette kaldı.

Aktaş’ın yazısının son cümlesi de şöyle:

– 500 TL’lik banknot basılırsa, mevzuat gereğince 5 TL’lik banknot da metal paraya dönüşecek.

Merkez Bankası’nın bankalara gönderdiği “küçük banknota dönelim” yazısı, 5 TL’nin “bozuk para”ya dönüşmesini geciktirme çabasından öte geçer mi?

‘Aynı mala tomarla para veriyoruz’ duygusu yaratır

Merkez Bankası’nın bankalara gönderdiği “Enflasyonla mücadele için küçük banknota ağırlık verelim” yazısını önce bir bankacıya sordum. Bankacı ilk anda şu yanıtı verdi:

– Bir ülkede kupürler ne kadar büyürse satın alma gücü o kadar düşer. Kuruş olmalı ki, rekabet olsun, kuruşun hesabı yapılsın.

Ardından bankacılık sektörünü, Merkez Bankası cephesini çok iyi bilen bir uzmanla konuştum. Yorumlarına çok güvendiğim uzmanımız yanıta şöyle girdi:

– Küçük kupürlü banknotların daha yoğun kullanılmasının enflasyona etkisi sıfırdır.

Aksine beklentileri bozabileceğini belirtti:

– Enflasyon devam ettikçe doğal olarak büyük kupürlü banknotlar dolaşımda artar. Bu eğilimi idari tedbirlerle tersine çevirmeye çalışmak küçük kupürlü banknotların dolaşımını hızlandırır.

Banknotların eskimesinin hızlanacağının altını çizdi:

– Ama fiyatlama davranışlarına ya da tüketicilerin fiyat duyarlılığına bir etki etmez.

Belki de, “Aynı mala tomarla banknot veriyoruz” diye halkın enflasyon beklentisini olumsuz etkileyebilir.

Fiyat istikrarı olan ülkelerde banknot kupürlerinin adet olarak dağılımının çan eğrisini andırdığını anımsattı:

– Küçük kupür sayısı artar, bir noktada daha yüksek kupürlerin adedi azalmaya başlar.

TL’den 6 sıfır atıldığı günlere işaret etti:

– Örneğin yeni para ilk çıktığında büyük bir olasılıkla 20’lik kupür en fazlaydı.

5 ve 10 TL kupür sayısı daha azdı. 50 ve 100’lükler de adet olarak daha azdı.

Enflasyonun banknot dağılımına etkisinin altını çizdi:

– Enflasyon devam ettikçe çan eğrisinin tepesi 20’den 50’ye, belki de şimdi 100’e, hatta 200 TL’lik banknotlara kaydı.

Bu kayışın enflasyon yaratmadığını vurguladı:

– Enflasyon olduğu için bu kayış gerçekleşti.

Yorumunu şu mesajla tamamladı:

– Şimdi idari önlemlerle çan eğrisinin tepesini 200 ya da 100 TL’lik banknotlardan 50 TL’lik banknotlara kaydırmaya çalışmak, enflasyonun düşüşüne değil, enflasyon beklentilerinin bozulmasına yarar.