Birçok ülkede bölgeler arasında önemli ölçüde gelişmişlik farkı bulunmaktadır. Bazı ülkeler bu gelişmişlik farkını kapatmak için devrimsel nitelikte kararlar almaktadır. Mesela Endonezya; daha az gelişmiş olan yerin kalkınması ve mevcut başkentin son yıllarda nüfusunun giderek artması, altyapının geliştirilememesi, hava kirliliği, trafik ve temiz su sorununun yanı sıra kentin hızla su seviyesinin altına inmeye devam etmesi gibi sebeplerle başkenti olan Cakarta’yı Borneo’ya taşımaya karar vermiştir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Kazakistan ise başkentini şehirleşmeye uygun coğrafyası, iklimi ve stratejik kaynaklara yakınlığı nedeniyle sonradan Nur Sultan ve Astana adını alan Akmola’ya taşımıştır. Yakın geçmişte Kazakistan gibi Pakistan, Brezilya, Malezya, Nijerya  ve Myanmar da başkentlerini değiştirmiş ve tabi ki bu kararları alırken hem meclis hem de yöneticiler cesur ve kararlı bir irade ortaya koymuştur.

Türkiye’de 5 Şehir Ülkenin %54,4 Payını Alıyor.

Türkiye’ye geldiğimizde ise sadece birkaç örnek durum ve öneri paylaşmak istiyorum.
Bölgeler arasında olan farkı şöyle özetleyebilirim: TÜİK 2021 verilerine göre, Gayrisafi Yurt İçi Hasıladan (GSYH) en yüksek pay alan 5 şehir, toplam payın %54,4’ünü almaktadır. Yani kalan 76 şehir toplam payın %45,6’sını almaktadır. Tunceli, Ardahan, Bayburt gibi bazı şehirlerimiz de %0,05 civarında pay almaktadır. Bu farklılık çok büyük!

Yine TÜİK verilerine göre GSYH kişi başına 2021 yılında en yüksek pay alan il Kocaeli, İstanbul ve Tekirdağ olurken en düşük pay alan Van ve Şanlıurfa gibi büyük şehirler ve Ağrı olmuştur. Hatta bu durum sahra altı Afrika ülkeleri gibi açlıkla mücadele eden ülkelerin kişi başı milli gelirine yakındır.

Başkentin Ülke Sathına Yaygınlaşması

Kaçak işçi çalıştırılmasının önlenmesi, teşvik paketlerinin il bazlı hazırlanması, turizm, sanayi gibi alanlarda çeşitli talep ve çalışmalar var. Benim önerim, Başkentin Türkiye’nin her tarafına yayılması.
Yukarıda bahsettiğim ülkeler komple bir değişiklik yapmak istediler ve başkentlerini başka bir yere taşıdılar. Bizler, tüm bölgelere katkı sağlayacak düzeyde bir teşkilat-merkez konumlanması değişikliği yapabilir ve birçok bakanlık merkezi, bağlı iştirakler ve genel müdürlüklerin farklı şehirlere taşınmasıyla daha işlevsel bir yol izleyebiliriz.

Her Şehirde Bir Genel Müdürlük

Antalya’da Turizm Bakanlığının olması, hemen çevresinde bulunan Isparta, Burdur gibi şehirlerde de Turizm Bakanlığına bağlı genel müdürlüklerin bulunması, o şehirlerin kalkınmasına çok büyük oranda katkı sağlayacaktır.
Van’da bir bakanlık merkezinin olması, hemen çevresinde bulunan Hakkâri, Muş, Bitlis, Ağrı gibi az gelişmiş şehirlerde bakanlığa bağlı genel müdürlüklerin olması, o şehirlerin kalkınmasında önemli düzeyde katkı sağlayacaktır.
Tabi bu örnekleri Trabzon, Konya, Erzurum, Diyarbakır gibi birçok şehirde gösterebiliriz. Ankara merkezinde birkaç kritik bakanlığın dışındaki bakanlıkların bu şekilde dağılımının ülke genelinde kalkınmaya çok büyük katkısı olacaktır.
Ayrıca, her şehirde açılacak ofisler ve yapılacak yatırımlar sayesinde bu bölgeler dolaylı çekim merkezi haline gelecektir.