Fransız anakarasından yaklaşık 17 bin kilometre ötedeki Yeni Kaledonya’da, Fransız hükümetinin, daha önce yerli halk ile yaptığı anlaşmalara aykırı bulunan bir anayasal reformu yürürlüğe koymak istemesinin ardından başlayan olaylar sürüyor.

Fransa hükümeti adaya sevk ettiği 3 bine yakın güvenlik görevlisi ile yaklaşık 3 aydır yerli halkın seçimlerdeki etkisini azaltacak anayasal reform girişimine karşı çıkan bağımsızlık yanlılarını bastırmaya çalışıyor.

En son 15 Ağustos’ta güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu 1 kişinin daha hayatını kaybetmesinin ardından, Ada’daki Fransız Yüksek Komiserliği ikinci bir emre kadar okulların kapatıldığını duyurdu.

Böylece Fransız güvenlik güçlerinin mayıs ayından bu yana yürüttüğü operasyonlarda 11 kişi hayatını kaybederken, Ada’da 22.00-05.00 saatlerinde uygulanan sokağa çıkma yasağı da 26 Ağustos’a kadar uzatıldı.

Ada’da silah taşıma ve transferine ilişkin yasak ve alkol satış yasağı da uygulanıyor.

Yeni Kaledonya Sanayi ve Ticaret Odası (CCI) verilerine göre, derinleşen siyasi belirsizlik ve ekonomik kötüleşme nedeniyle sene başından bu yana Ada’da yerleşik olan 6 bin kişi Yeni Kaledonya’yı terk etti. Göç edenlerin sayısı 13 Mayıs’ta başlayan olayların ardından bir önceki yıl aynı döneme kıyasla yüzde 200 oranında arttı.

Pasifik Adaları Forumu’ndan ada ülkeleri liderlerinin öncülük ettiği “Troyka misyonunun” Yeni Kaledonya’da son dönemde yaşananların soruşturulması için bu ay sonuna kadar Ada’ya gitmesi ve bağımsızlık yanlıları ile karşıtları arasında diyalog sağlanmasına yönelik çalışmalar yürütmesi bekleniyor.

Yeni Kaledonya’daki durum 26-30 Ağustos’ta yapılacak Pasifik Adaları Forumu Zirvesinde de gündeme taşınacak.

Yerli halk anayasal reforma karşı

Yeni Kaledonya’nın yerli halkı Kanaklar, Fransız hükümetin söz konusu anayasal reform girişimini 1988’de imzalanan Noumea Anlaşması’na aykırı buluyor.

Anayasal değişiklik tasarısı ile hükümet, en az 10 yıldır Ada’da yaşayan Fransızların yerel seçimlerde oy kullanmasının yolunu açıyor.

Yeni Kaledonya 1998’de Noumea Anlaşması ile özerklik statüsü kazanmış ve anlaşmada yerli halkın kendi topraklarında azınlık statüsüne düşmesini önlemek için oy kullanma hakkı, 1998’den önce Ada’da ikamet eden kişiler ve onların çocuklarıyla sınırlandırılmıştı.

Ada’da 2018, 2020 ve 2021’de olmak üzere toplam 3 kez bağımsızlık için referandum yapılmış ve sandıktan “hayır” oyu çıkmıştı.

Bağımsızlık yanlısı Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), Fransa’nın seçimlere etkisini protesto ederek, 2021’de yapılan referandumu boykot etmişti. FLNKS referandumun Kovid-19 salgınının etkisinden daha uzak bir tarihte yapılmasını istemişti.

Macron, Fransız hükümetinin yerli halkın seçimlerdeki nüfuzunu azaltacak anayasal reform tasarısına karşı harekete geçen bağımsızlık yanlıları ile “diyalog” için 23 Mayıs’ta Yeni Kaledonya’ya gitmiş ancak buradaki temaslarının ardından reform tasarısını geri çekmeyeceğini duyurmuştu.

Daha sonra Macron, Fransız Ulusal Meclisinden geçen ancak henüz Senatoda oylanmayan anayasal reformu askıya almıştı.

Ada’daki Fransız seçmenlerin sayısını artıracak anayasal reformun yürürlüğe girebilmesi için Fransız Parlamentosunun iki kanadının bir arada toplandığı Kongre’de kabul edilmesi gerekiyor.